ΤΕΛΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΥ

Βγήκε ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) στην Ελλάδα και ο Τσίπρας, που σχηματίζει κυβέρνηση. Ευτυχώς, σήμερα, 25 Ιανουαρίου 2015, τερματίζεται ο εμφύλιος της Ελλάδας που ξεκίνησε πριν από 70 και περισσότερα χρόνια και οριοθέτησε όλες τις εξελίξεις, οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές και πνευματικές. Τέλος αγκυλώσεων και συναισθημάτων, μιλούμε πια με επιχείρηματα. Επιτέλους.

Προυστ και Αποκάλυψη τώρα

ΠΡΟΥΣΤ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΏΡΑ

Είναι γνωστή η σκηνή στο έργο του Κόπολα Αποκάλυψη τώρα [1979], όταν ο Αμερικανός αξιωματικός, πριν την επίθεση στο Βιετναμέζικο χωριό, βάζει στη διαπασών τη μουσική του Βάγκνερ να μεταδίδεται από τα μεγάφωνα του ελικοπτέρου και να ακούγεται από εχθρούς και φίλους, από εχθρικές δυνάμεις για να ενταθεί το δέος τους, από φίλιες δυνάμεις για τόνωση του φρονήματός τους, συμβολική καταδήλωση της εναέριας επίθεσης. Ο Βάγκνερ αφικνείται στο Βιετνάμ και η έφιππη και ιπτάμενη επέλαση των Βαλκυριών γίνεται από ελικόπτερα του αμερικανικού στρατού.
Όμως την εξομοίωση των αεροπορικών επιδρομών με τις Βαλκυρίες του Βάγκνερ πρωτοδιατυπώνει ο Προυστ στον Ξανακερδισμένο χρόνο, 7ος τόμος του έργου του Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο. Εκεί, (σ. 122) σχολιάζοντας ο ήρωάς του, αναφέρεται στις γερμανικές αεροπορικές επιδρομές εναντίον του Παρισιού κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και τις παρομοιάζει σαν επέλαση των Βαλκυριών. Οι ουράνιες, έφιππες σε φτερωτά άλογα, γυναίκες της σκανδιναβικής μυθολογίας γίνονται οι σύγχρονες ιπτάμενες μηχανές του γερμανικού στρατού. Έτσι ο Βάγκνερ φτάνει στο Παρίσι εν ώρα πολέμου. Είναι χαρακτηριστικό το ακόλουθο απόσπασμα: «Και ύστερα οι σειρήνες θα μπορούσαν να είναι πιο βαγκνερικές; Και τι πιο κατάληλο για χαιρετισμό στην άφιξη των Γερμανών;» […] «Θα αναρωτιόταν πλέον κανείς αν ήταν πράγματι πιλότοι κι όχι οι ιπτάμενες Βαλκυρίες!» Εδειχνε να απολαμβάνει τη σύγκριση των πιλότων με τις Βαλκυρίες, και συνέχισε τις εξηγήσεις καθαρά με μουσικούς όρους: «Έτσι είναι, η μουσική των σειρήνων ήταν ένας ‘‘Καλπασμός των Βαλκυριών’’! Χρειάστηκε τελικά να καταφτάσουν οι Γερμανοί για να μπορέσει να ακούσει κανείς Βαγκνερ στο Παρίσι. Κατά κάποιο τρόπο η παρομοίωση δεν ήταν παραπλανητική. […] Και το ένα σμήνος μετά το άλλο, όπως και κάθε πιλότος, έτσι καθώς πετούσε πάνω από την πόλη, μεταφερμένο πια κι αυτό στον ουρανό, έμοιαζε πράγματι με Βαλκυρία.» (μετ. Π. Ανδρικόπουλος, Δ. Δημουλάς).
Δεν ξέρω αν αυτό αποτελεί, εκ μέρους του Κόπολα, συνειδητή αντιγραφή του Προυστ –μπορεί να αποτελεί κοινό τόπο, κρυπτομνησία, και άλλα. Πάντως ενθυμούμενος το αριστούργημα του ιδιοφυούς Σέρτζιο Λεόνε Κάποτε στην Αμερική, τη σκηνή που ο χοντρός Μο ερωτά τον Ρόμπερτ ντε Νίρο τι έκανε τόσα χρόνια -πάνω από τριάντα- αυτός απαντά ότι αυτά τα χρόνια πλάγιαζε νωρίς, η πρώτη φράση από το έργο του Προυστ Αναζητώντας το χαμένο χρόνο.(1) Και πράγματι στο έργο αυτό ο Ρόμπερτ ντε Νίρο επιστρέφει, σ’ αυτήν την ταινία -ελεγείο για το χαμένο χρόνο-, για να ανακαλύψει ότι τα πράγματα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά και αυτός είχε παίξει και χάσει τη ζωή του με ψεύτικες εντυπώσεις και ιδέες.
Όλοι στην τέχνη ζούνε με τον χαμένο χρόνο του Προυστ και με τον χαμένο χρόνο τον δικό μας.

1) βλ. και το ποίημα του Σεφέρη, Piazza San Nicolo, Ημερολόγιο Καταστρώματος, Α’ [1940]

ΟΙ ΑΚΟΛΟΥΘΟΙ

Για τα αισθήματα μειονεξίας των Ελλήνων διανοούμενων (Ελλάδος και Κύπρου) έχουν γραφτεί αρκετά. Για το δέος που αισθάνονται προς τα εκπορευόμενα από τους διάφορους μηχανισμούς των ισχυρών κρατών, διεθνών οργανισμών και κέντρων παγκοσμιοποιημένης εξουσίας. Πως αισθάνονται την ανάγκη να δηλώσουν αμέσως, χωρίς βάσανο και προβληματισμό, χωρίς σκέψη και κριτική, ότι εντάσσονται, ότι ακολουθούν, ότι είναι ευπειθείς υπήκοοι των θεωριών και των κατευθύνσεων που δίδονται από τα Κέντρα αυτά, ότι «συμμορφώνονται προς τας υποδείξεις» και αναπαράγουν και πολλαπλασιάζουν στο χώρο τους τις οδηγίες και γραμμές πλεύσης. Και μάλιστα όλα αυτά χωρίς την έννοια οποιουδήποτε εκβιασμού ή απειλής, ακόμη χωρίς οποιοδήποτε δέλεαρ, οικονομικό και άλλο.
Απλώς κινούνται από τα αισθήματα μειονεξίας που έχουν, από την εσωτερική έφεση η οποία έχει παγιωθεί μέσα στη συνείδησή τους ότι ο ρόλος τους είναι να ακολουθούν, να είναι οπαδοί, να λειτουργούν ως παιδιά του «ντελίβερυ». Όπως έξω από τα διάφορα καταστήματα υπάρχουν τα παιδιά στις μοτοσικλέτες, έτοιμα να διανέμουν στα σπίτια φαγητό, πίτσες, σουβλάκια και χάμπουργκερ έτσι κα οι Έλληνες διανοούμενοι είναι κι αυτοί έτοιμοι για «ντελίβερυ», να διανέμουν τις νέες θεωρίες, κατευθύνσεις και οδηγίες των αμερικανικών, κυρίως, κέντρων εξουσίας.
Το ασπόνδυλο των Ελλήνων διανοουμένων φάνηκε πανηγυρικά με την ανάδειξη της Αμερικανικής υπερδύναμης σε πλανητάρχη και απόλυτο κυρίαρχο της υφηλίου μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Οι διανοούμενοι περίμεναν τη γραμμή με αδημονία, συντάσσονταν με κάθε αμερικανική γραμμή, έγραφαν άρθρα επί άρθρων εναντίον και αυτών ακόμη που είχαν έστω και μικρές αμφιβολίες για τις αμερικανικές επιλογές, έπρεπε όλα να ισοπεδωθούν στην πλήρη εναρμόνιση με τα κελεύσματα της αμερικανικής μονοκρατορίας.
Μου διηγείται Έλληνας πανεπιστημιακός: Ιδιωτική διάλεξη στο σπίτι αξιωματούχου της αμερικανικής πρεσβείας. Οι Έλληνες διανοούμενοι έννιωθαν την ανάγκη να υπερακοντίσουν, να αποτελειώσουν κάθε ελληνική επιφύλαξη, τόσο που ο αξιωματούχος της αμερικανικής πρεσβείας αναγκάστηκε να υπερασπιστεί εν μέρει και την ελληνική διπλωματία, ότι ίσως η ελληνική κυβέρνηση λαμβάνει υπόψη και αυτές τις παραμέτρους, ή υπερτιμά κάποιους παράγοντες, και δεν είναι ανάγκη να την κατηγορούμε τόσο. Οι Έλληνες πανεπιστημιακοί όμως υπερακόντιζαν και συνέχιζαν, γιατί ήθελαν να δηλώσουν την ευπείθειά τους στον αμερικανικό παράγοντα ότι να αμερικανοί: και εμείς κατηγορούμε την Ελλάδα, ταυτιζόμαστε μαζί σας, είμαστε κοντά σας.. Θλίψη για τη μιζέρια και την κακομοιριά
Και στο σχέδιο Ανάν πολλοί κινήθηκαν γιατί είχε την αμερικανική υποστήριξη. Όμως η Ιστορία είναι μια διάπυρη κίνηση δεδομένων και δυνατοτήτων, τα πράγματα αλλάζουν συνεχώς. Δεν μπορεί ένα έθνος 300 εκατομμυρίων να κατευθύνει όλον τον πλανήτη με τα άλλα έξι δισεκατομμύρια. Οι νέες προσεγγίσεις και επιλογές πολιτικής, αναγκαστικά λαμβάνουν υπόψη και τις νέες δυνάμεις που αναδύονται: Κίνα, Ρωσία, Ενωμένη Ευρώπη, οι μονοδιάστατες επιλογές της αμερικανικής πολιτικής καταρρέουν.
Μένουν απλώς έκθετοι οι διανοούμενοι- εκφραστές αυτών των αμερικανικών επιλογών, που όλα αυτά τα χρόνια κινήθηκαν στους ρυθμούς εντολών από κέντρα των Η.Π.Α. Που έγραφαν αναλύσεις επί αναλύσεων τονίζοντας την ορθότητα των αμερικανικών επιλογών. Ήδη τα κείμενα και οι θέσεις τους φαίνονται σήμερα μπαγιάτικα, προκαλούν τη θυμηδία και τη λύπηση. Σε λίγα χρόνια θα αναφέρουν τις απόψεις και την αρθρογραφία τους στα μαθήματα κοινωνιολογίας και πολιτικής ως παραδείγματα έκπτωσης και κακομοιριάς, ως παράδειγμα του ασπόνδυλου διανοούμενου Ελλάδος και Κύπρου και θα προκαλούν τη χλεύη των νεαρών φοιτητών. Πολλοί από τους συντάκτες αυτών των μονοδιάστατων κειμένων θα ζουν.

Υ.Γ. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των παράνομων μουσουλμάνων και άλλων μεταναστών. Όλοι οι Ευρωπαίοι έχουν αισθήματα ενοχής, για την αποικιοκρατική περίοδο της χώρας τους. Και πράγματι οι Ευρωπαίοι έχουν φερθεί αποτρόπαια στις πρώην αποικίες τους. Αγγλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία κ.λπ. βαρύνονται με απίστευτα αποικιοκρατικά εγκλήματα. Πέραν, όμως, τούτου, σήμερα η Ευρώπη αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα υπερεθνικής ενότητας και ανοχής ιδεών, πολιτισμών, γλωσσών, συμπεριφορών.
Όμως εσύ, επαρχιώτη, μιμητή, αντιγραφέα, με όλα τα συμπλέγματα κατωτερότητας, διανοούμενε Αθηνών και ευρύτερης Ελλάδας, γιατί μεταφέρεις στη χώρα τις ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές ενοχές. Υπήρξε η Ελλάδα αποικιοκρατική χώρα και δεν το ξέρουμε; Έστελνε τον κυβερνήτη Θεόφιλο Αριστέα και ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, για να κρατούν υπόδουλη αποικία στην Ελλάδα την Τανζανία ή την Ζιμπάμπουε;
‘Όταν υπήρχε η έξαρση της ευρωπαϊκής αποικιοκρατικής δραστηριότητας η Ελλάδα ήταν υποδουλωμένη στον Τούρκο. Χωρίς ανάσα. ‘Όμως οι επαρχιώτες και συμπλεγματικοί Έλληνες διανοούμενοι αναπαράγουν, ημιμαθείς και άνθρωποι της μπροσούρας, τις ευρωπαϊκές ενοχές.