Πώς δει ιστορίαν συγγράφειν

Το κείμενο του Λουκιανού, Πώς δει ιστορίαν συγγράφειν, παραμένει επίκαιρο 1850, περίπου, χρόνια μετά τη συγγραφή του. Ο εκ Σαμοσάτων σπινθηροβόλος συγγραφεύς, που γεννήθηκε το 120 μ.Χ., μας παραθέτει τα λάθη και τις ελλείψεις των ιστορικών όταν “ιστορούν”, τους συμβουλεύει τι πρέπει να αποφεύγουν. Δυστυχώς, δεκαεννέα αιώνες αργότερα, δεν έχουμε γίνει σοφότεροι και οι απλές υποδείξεις του Λουκιανού χρειάζεται να επανατονίζονται, γιατί τα φρικιαστικά λάθη, οι ιδεοληψίες και οι προ-κατ απόψεις αποτελούν χιονοστιβάδα στο σημερινό ιστορικό και ιστοριοδιφικό πεδίο της Ελλάδας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα το κείμενο του Φοίβου Οικονομίδη, ΕΔΑ που είσαι, ήμουνα, (εφ. Ελευθεροτυπία, Αθήνα 11 Μαΐου 2013, σ. 12) που αναφέρεται στη μεγάλη επιτυχία της Ε.Δ.Α. η οποία, τον Μάιο του 1958, αναδεικνύεται αξιωματική αντιπολίτευση. Πριν από πενήντα πέντε ακριβώς χρόνια.

Το σημαντικότερο. Η μεγάλη επιτυχία της Ε.Δ.Α. (=αξιωματική αντιπολίτευση με 24, 42% των ψήφων) συμβαίνει πριν κλείσουν εννέα χρόνια από την πλήρη ήττα της αριστεράς στον ελληνικό εμφύλιο. Ακόμη, το Νοέμβριο του 1952, πήρε 9.5%. Τι συνέβη, λοιπόν και, μέσα σε πεντέμιση χρόνια, σχεδόν τριπλασίασε τις ψήφους της;

Ο Φοίβος Οικονομίδης παρουσιάζει το θέμα σαν να κατέβηκε η επιτυχία της Ε.Δ.Α. από το απρόσμενο. Όμως ένας από τους βασικούς συντελεστές της επιτυχίας της Ε.Δ.Α. ήταν ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α., για αυτοδιάθεση- Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Από το 1955 που ξεκίνησε ο αγώνας της Κύπρου έως τις εκλογές του 1958, η Ελλάδα συγκινείται και συμπαρίσταται στις αντιαποικιακές και ενωτικές διεκδικήσεις των Κυπρίων, οι οποίοι προσφέρουν αφειδώλευτα θυσίες και αίμα και αντιμετωπίζουν τα φρικιαστικά καταπιεστικά μέτρα της αγγλικής αποικιοκρατίας.

Ο κυπριακός αγώνας διεμβόλιζε, για πρώτη φορά επιτυχημένα,  την ιδεολογική σκευή της μετεμφυλιακής νικήτριας δεξιάς, που ένας από τους κύριους πυλώνες της ήταν η πίστη και αφοσίωση προς τους συμμάχους -Αγγλία και Αμερική, συμμάχους οι οποίοι της έδωσαν τη νίκη. Αγωνιζόμενη η Κύπρος, προσφέροντας θυσίες και αίμα, υπονόμευε τους συμμάχους, το κύρος και την εκτίμηση προς αυτούς και ταυτόχρονα αναδείκνυε τις εξαρτήσεις και υποταγές της νικήτριας μετεμφυλιακής δεξιάς στον αγγλοαμερικανικό παράγοντα. Γι’ αυτό και η συμπαράσταση της αριστεράς της Ελλάδας προς τον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. ήταν αμέριστη καθώς και η κατεδαφιστική κριτική της προς την κυβέρνηση της ΕΡΕ που υποχωρούσε στο Κυπριακό.

Αν ο κ. Οικονομίδης αναδιφούσε μόνο τα πρωτοσέλιδα της εφημερίδας Αυγή, τα προηγούμενα χρόνια πριν από τις εκλογές του 1958, θα διαπίστωνε τον κινητήριο ρόλο του κυπριακού αγώνα στην αύξηση της εμβέλειας της αριστεράς και στη μείωση του κύρους της αντίπαλης παράταξης, που κυβερνούσε και ταυτιζόταν με τον αγγλοαμερικανικό παράγοντα.

Το κείμενο του Οικονομίδη αναφέρεται στη δυσάρεστη έκπληξη του κατεστημένου, οι φίλα προσκείμενοι προς τα ανάκτορα και η αμερικανική CIA συζητούν το θέμα, ανησυχούν σοβαρά από την εντυπωσιακή επιτυχία της Ε.Δ.Α. Μετά τις εκλογές του Μαΐου του 1958, μας τονίζει, βρίσκονται σε εγρήγορση για να φράξουν τον δρόμο στην αριστερά. Το άρθρο μένει εδώ. Δεν μας λέει πως και με ποιο τρόπο έδρασαν. Γιατί, πάλι, θέλει ν αποφύγει το αγκάθι του Κυπριακού. Τα πράγματα, λοιπόν, είναι πολύ απλά. Δρομολογούν τη λύση του Κυπριακού, μέσα από εκβιασμούς και πιέσεις, που προωθούνται από τον Καραμανλή και τον Αβέρωφ, και 8 μήνες μετά τις εκλογές και τον θρίαμβο της Ε.Δ.Α., οδηγούμαστε στον συμβιβασμό των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου. Το Κυπριακό “λύνεται” -σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή η μέρα της λύσης ήταν η ευτυχεστέρα μέρα της ζωής του ενώ ο ηγέτης της ΕΔΑ Ηλίας Ηλιού κατά τη συζήτηση στη Βουλή, τον Φεβρουάριο του 1959, τονίζει ότι η λύση αυτή αποτελεί πρωτοφανή ήττα της Ελλάδας και η Κύπρος καθίσταται «προκεχωρημένη ζώνη ελληνοτουρκικού πολέμου μονίμου και παγίου.» Τα πράγματα επιβεβαίωσαν τον Ηλιού.

Όμως η Ε.Δ.Α., μέσα στα νέα δεδομένα που δημιούργησε το κλείσιμο του Κυπριακού,  στις επόμενες εκλογές (1961) από το 24.42% κατεβαίνει στο 14.62% και χάνει τον τίτλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Η αφήγηση του κ. Οικονομίδη είναι χαρακτηριστική του κυρίαρχου ιδεολογικού πλαισίου της εποχής μας, ο συγγραφέας του άρθρου με θέμα την εντυπωσιακή επιτυχία της Ε.Δ.Α., είναι ευπειθής και συμμορφώνεται προς τις υποδείξεις της κυρίαρχης αφήγησης που δεν θέλει οποιαδήποτε συζήτηση για την ελληνική κοινωνία και πολιτική να εμπλέξει και την επίδραση των εθνικών θεμάτων -πρέπει να παραμείνει αποστειρωμένη. Εκθειάζεται, λοιπόν, η επιτυχία της Ε.Δ.Α. χωρίς όμως να τη “μολύνουμε” με αναφορές ότι υποστήριζε εθνικούς αγώνες και ότι η ενωτική πάλη των Κυπρίων συνέβαλλε στην επιτυχία της. Γιατί, όπως στον εφιαλτικό κόσμο του μυθιστορήματος 1984 του Όργουελ υπήρχε το newspeak -που συντόνιζε την ομιλία σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Μεγάλου Αδελφού, στην Ελλάδα έχει δημιουργηθεί το newspeak των προοδευτικώνυμων.

Επιμύθιο: Το κείμενο του Λουκιανού Πώς δει ιστορίαν συγγράφειν, παραμένει επίκαιρο.

ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ (1954-1967) ΚΑΙ ΚΥΠΡΟΣ

 

Όμως πρέπει να αναφερθούμε και στο κύριο θέμα μας, που είναι η στάση και οι θέσεις του περιοδικού στο θέμα του Κυπριακού.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το περιοδικό, άμα τη εκκινήσει, από το πρώτο τεύχος του, τον Δεκέμβριο του 1954, διακηρύσσει τη θέση του για την Κύπρο, ευθαρσώς και χωρίς περιστροφές:

Πρώτα απ’ όλα αναδημοσιεύει δύο ποιήματα των δύο αναγνωρισμένων και καθιερωμένων διαλεκτικών ποιητών της Κύπρου, του Βασίλη Μιχαηλίδη και του Δημήτρη Λιπέρτη, που διατυπώνουν τον ενωτικό πόθο των Κυπρίων: «Η Κύπρος στην μάναν της» του Μιχαηλίδη και «Στην μάνα μας» του Λιπέρτη. Το κυριότερο, δημοσιεύει το ακόλουθο σχόλιο, το οποίο, μάλιστα, τοποθετεί σε πλαίσιο:

Tο Kυπριακό

 Mε πληγωμένα τα εθνικά του αισθήματα περνάει ο λαός μας τις γιορτινές αυτές μέρες. H απόφαση του Oργανισμού Hνωμένων Eθνών για το Kυπριακό και η στάση των χτεσινών μας συμμάχων στον μεγάλο αντιφασιστικό πόλεμο, αποτελούν χωρίς άλλο ένα ιστορικό έγκλημα, όχι μόνο γιατί ·αρνούνται σε τετρακόσιες χιλιάδες ανθρώπους την εθνική τους απελευθέρωση από τον αγγλικό αποικιακό ζυγό, αλλά και γιατί κλόνισαν ανεπανόρθωτα τις αρχές της αυτοδιάθεσης των λαών και της ισοτιμίας των Eθνών, δηλαδή τα ίδια τα θεμέλια του O.H.E.

 Tο περιοδικό μας αισθάνεται την υποχρέωση να καυτηριάσει την αντϊστορική αυτή απόφαση και όσους συνήργησαν ή ευθύνονται γι αυτήν και να διακηρύξει προς την ελληνική κοινή γνώμη ότι στον τόπο που φάνηκε η πρώτη χαραυγή του πνεύματος, το πνεύμα έμεινε και θα παραμείνει αδούλωτο σε οποιοδήποτε ζυγό. Tο πνεύμα, πάνω από τις πρόσκαιρες σκοπιμότητες της πολιτικής και της διπλωματίας, μιλάει πάντα τη γλώσσα της αλήθειας και χτυπάει, μάχεται, δε στέκει σε κλαψιάρικους αναστεναγμούς και καιροσκοπικές μιζέριες. Oι πνευματικοί άνθρωποι σαν άτομα και σαν εθνική δύναμη έχουν μπροστά τους σήμερα το βαρύ και ωραίο χρέος να πάρουν στα χέρια τους τη σημαία του Aγώνα για την Ένωση.

[Xριστούγεννα 1954, αρ. 1, σ. 60].

Θα χρειαζόταν, όμως, πολλή ώρα για να παραθέσει κανείς ή να περιγράψει  ή απλώς να αναφέρει τα κείμενα για την Κύπρο που δημοσίευσε η Επιθεώρηση Τέχνης. Επιτροχάδην αναφέρω τα ακόλουθα:

 

1.     Προβάλλει τον κυπριακό αγώνα, τις θυσίες και την προσφορά του Κυπριακού Ελληνισμού για την Αυτοδιάθεση καθώς και τις εκδηλώσεις συμπαράστασης και τις κινητοποιήσεις του λαού της Ελλάδας υπέρ του κυπριακού αγώνα.

2.     Κρίνει με αυστηρό τρόπο τη στάση της κυβέρνησης της ΕΡΕ απέναντι την Κύπρο, την κρίνει για παραλείψεις και υποχωρήσεις, ότι είναι ευπειθής στις υποδείξεις των αγγλοαμερικανών συμμάχων και υπονομεύει τον αγώνα του κυπριακού ελληνισμού.

3.     Το περιοδικό αντιμετωπίζει με ευθύτητα και την αγγλική αποικιοκρατική πολιτική, κρίνει ανελέητα. Μας ενδιαφέρει εδώ και το γεγονός ότι η Επιθεώρηση Τέχνης, ως πνευματικό περιοδικό, απευθύνεται προς τους Άγγλους διανοούμενους, τους θέτει ενώπιον των ευθυνών τους και τους καλεί να μιλήσουν, να πάρουν θέση για το θέμα της καταπίεσης της Κύπρου. Στο τεύχος Απριλίου 1955, μόλις ξεκίνησε ο κυπριακός αγώνας, σε σημείωμα με τίτλο «Κύπρος και Άγγλοι διανοούμενοι» τονίζει: «Οι Άγγλοι διανοούμενοι και καλλιτέχνες καλούνται να φωνάξουν στους κυβερνήτες της χώρας τους: Αφήστε ελεύθερη την Κύπρο. Αποδώστε την στο έθνος που ανήκει»

Στο ίδιο θέμα θα επανέλθει με νέο σημείωμα του περιοδικού, το Δεκέμβριο του 1955, με τίτλο «Ο αγώνας της Κύπρου και οι Άγγλοι διανοούμενοι» ενώ σε άλλο σημείωμά του θα εκθειάσει τη στάση του βρετανού πεζογράφου  Κόμπτον Μακένζι που δήλωσε «πως η Κύπρος είναι ελληνική και πρέπει να αποδοθεί στην Ελλάδα»

Τονίζω ότι οι αναφορές στους Άγγλους διανοουμένους, οι εκκλήσεις και υποδείξεις ότι έπρεπε να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να τοποθετηθούν ως πνευματικοί άνθρωποι για τα αποτρόπαια πράγματα που εξελίσσονταν στην Κύπρο, ήταν συνηθισμένο στον  ελληνικό τύπο, κυρίως κατά τη διάρκεια του κυπριακού αγώνα, όμως και πριν από την έναρξή του.[1] Ενδεικτικό αυτού του κλίματος αποτελεί και η κριτική του Τίμου Μαλάνου με τίτλο: Οι δύο κρεμάλες. Στο κείμενο αυτό, μέσα στο έντονο συναισθηματικό κλίμα που προκάλεσε ο απαγχονισμός των Κυπρίων αγωνιστών Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου, ο Μαλάνος, χωρίς να αναφέρεται στον Σεφέρη, όμως με πασιφανείς ενδείξεις για τον βαλλόμενο στόχο, καλεί τον ποιητή να βάλει τους Άγγλους φίλους του προ των ευθυνών τους, κι αν δεν πετύχει την αποδοκιμασία τους για την αγγλική πολιτική στην Κύπρο, τότε ας ρίξει στη φωτιά του αγώνα της Κύπρου τα γράμματα της χτεσινής τους φιλίας.[2]

 

4.     Το περιοδικό καταδικάζει απερίφραστα την κινητοποίηση του τουρκικού παράγοντα, την ενθάρρυνση που του δίνει η αποικιοκρατία για να τη βοηθήσει στα σχέδιά της, την εξώθηση του τουρκικού όχλου στην Τουρκία και στην Κύπρο (πογκρόμ του Σεπτεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη, βανδαλισμοί στη Λευκωσία) προβάλλει ταυτόχρονα τη δήλωση του Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ ότι η πλειοψηφία των κατοίκων της Κύπρου είναι Έλληνες και «δίκαια αγωνίζονται για την ένωσή τους με την Ελλάδα».

Η Επιθεώρηση Τέχνης αντιλήφθηκε αμέσως τον κίνδυνο της τουρκικής εμπλοκής στο κυπριακό και το σχολιάζει, ένα από τα πιο δυνατά κείμενα είναι το με τίτλο: «Μπακάληδες και χασάπηδες», υπογραμμένο από τον Κ. Πορφύρη, που αποκαλύπτει την αγγλοτουρκική συνεργία.

Είναι χαρακτηριστικό το σχόλιο του περιοδικού για τις λεηλασίες και τους εμπρησμούς, κατορθώματα του τουρκικού όχλου στη Λευκωσία υπό την εμφανή υποστήριξη των αποικιοκρατικών αρχών. «Ένας χρόνος πέρασε από τις αγριότητες της Πόλης και της Σμύρνης και ο τουρκικός όχλος με την υποκίνηση των Άγγλων κατακτητών, επανέλαβε τους βανδαλισμούς του στη Λευκωσία» γράφει το περιοδικό, τον Φεβρουάριο του 1957

5.     Συζητήσαμε  έντονα το θέμα με τον συνωστισμό στην προκυμαία της Σμύρνης, έτσι παρουσίασε η κα Ρεπούση τη σφαγή του μικρασιατικού ελληνισμού και την εκθεμελίωσή του από τις πανάρχαιες κοιτίδες του. Πολλοί πιστεύουν ότι απασχοληθήκαμε με ένα πρωτόγνωρο θέμα. Όμως ουδέν καινόν υπό τον ήλιον. Το παιγνίδι έχει παιχτεί και άλλες φορές και οι ρόλοι έχουν ξαναμοιραστεί. Γι’ αυτό και αξίζει να δούμε το ίδιο θέμα σε άλλο χωρικό και χρονικό πλαίσιο. Αναφέρομαι σε ένα σημείωμα της Επιθεώρησης Τέχνης, γραμμένο το 1957.

Στο σχόλιό του, το περιοδικό ξεκινά την παράθεση των απόψεών του με αφορμή την αφαίρεση μιας σκηνής από την κινηματογραφική ταινία «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» που σκηνοθέτησε ο Ζυλ Ντασσέν. Στο φιλμ αυτό υπήρχε μια σκηνή που δημιουργούσε αρνητικά συναισθήματα για τους Τούρκους και η ελληνική επιτροπή κινηματογραφικής λογοκρισίας την αφαίρεσε:. Η Επιθεώρηση Τέχνης σχολιάζει ως εξής: «Είχε δεν είχε ο διπλωματικός φιλισταϊσμός της επιτροπής λογοκρισίας κινηματογραφικών ταινιών, το ’κανε πάλι το θαύμα του. Έκοψε, από την ταινία “Ο Χριστός ξανασταυρώνεται” τη σκηνή που ο Τούρκος φέρνει έφιππος ένα γύρο μέσα στην εκκλησία. Βεβαιότατα. Σωστότατα. Προς θεού, δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να προσβάλουμε τους “φίλους” μας και “συμμάχους” μας (σα δεν ντρεπόμαστε) Τούρκους.»

Σαν δεν ντρεπόμαστε, λέει το περιοδικό της αριστεράς! Σαν δεν ντρεπόμαστε που αποκαλούμε φίλους και συμμάχους τους Τούρκους. Έχει όμως και συνέχεια. Το περιοδικό κατηγορεί ευθέως ότι η ελληνική Επιτροπή λειτούργησε έτσι  γιατί ενδιαφερόταν τόσο να προσαρμόσει τα πάντα «στο πνεύμα των ατλαντικών εντολών και της μακαρίτισσας (αν υποτεθεί πως υπήρξε ποτέ) ελληνοτουρκικής φιλίας». 

Της μακαρίτισσας, μετά το πογκρόμ εναντίον του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης με τα Σεπτεμβριανά του 1955 και τη έξαλλη στάση γενικά της Τουρκίας στο Κυπριακό, υποστηρίζει το καλό αριστερό περιοδικό όμως πάει και παραπέρα: «αν υποτεθεί ότι υπήρξε ποτέ».

Και συνεχίζει το σχόλιο:

«Τι οργή! Θα επιτρέπουμε στο παρελθόν να μπαίνει στη μέση και να χαλάει τα σχέδια των μεγάλων υπερατλαντικών προστατών μας;

Εδώ ακόμα και τα σχολικά βιβλία μας προσαρμόσαμε για χάρη τους! Όμως ας αφήσουμε τ’ αστεία. Τέτοιες ενέργειες καλό είναι να σταματήσουν. Έστω και για να περισωθεί ένα κομματάκι από το κύρος των κάθε λογής αναρμόδιων “αρμοδίων”».

Για όσους θέλουν να ελέγξουν τα στοιχεία που παραθέτει το σημείωμα αυτό ας κοιτάξουν το τεύχος αρ. 35 -36 (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1957) της Επιθεώρησης Τέχνης, στη σελίδα 428.

Έχουν περάσει πενήντα χρόνια από το σημείωμα αυτό του πνευματικού περιοδικού της ελληνικής αριστεράς. Σήμερα βρισκόμαστε στον ίδιο παρονομαστή. Την εποχή αυτή, της δεκαετίας του 1950, η αμερικανική πολιτική ήθελε τη δημιουργία μιας ελεγχόμενης ελληνικής στάσης και νοοτροπίας, για να οικοδομηθεί η ελληνοτουρκική φιλία που θα εδραίωνε τη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, το ανάχωμα εναντίον της κραταιάς και επίφοβης, τότε, Σοβιετικής Ένωσης. Γι’ αυτό και επέβαλλε ακόμη και αλλαγές στα σχολικά βιβλία, όχι γιατί συμφωνούσε η επιστημονική ιστορική γνώση αλλά για λόγους εξωεπιστημονικούς, για λόγους πολιτικού καιροσκοπισμού, για να εδραιωθούν  τα Νατοϊκά συμφέροντα. Η Τουρκία προωθούσε τα διχοτομικά της σχέδια στην Κύπρο, εκθεμελίωνε τον Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης και οι ευπειθείς Έλληνες άλλαζαν τα σχολικά βιβλία σύμφωνα με τις επιταγές των Αμερικανών. Τα ίδια προωθεί και σήμερα η αμερικανική πολιτική, ως κάτι που εδραιώνει την ηγεμονία της στα πλαίσια του νεοφιλελευθερισμού και της παγκοσμιοποίησης.

Ίδια γεύση λοιπόν. Όμως υπάρχει μια μεγάλη διαφορά. Τότε, σ’ αυτά τα σχέδια της αλλοτρίωσης και στρέβλωσης, που επιδίωκε η αμερικανική πολιτική για ξαναγράψιμο της Ιστορίας, πρόβαλε αντίσταση το πνευματικό δυναμικό της ελληνικής αριστεράς. Σήμερα ένα μεγάλο μέρος της αριστερής διανόησης εναρμονίστηκε και αποδέχεται ασμένως τα σχέδια αυτά, συντείνει μάλιστα στην εδραίωσή τους. Σημεία των καιρών.

Να φέρω απλώς ένα σχετικό μικρό παράδειγμα. Η Χριστίνα Κουλούρη, στη σειρά των βιβλίων που επιμελήθηκε το Κέντρο για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη Νοτιανατολική Ευρώπη, και εκδόθηκαν στη Θεσσαλονίκη, δεν αναφέρει οτιδήποτε για την αρμενική γενοκτονία, ούτε για την ποντιακή. Ο λόγος: Δεν έπρεπε να δυσαρεστηθεί η Τουρκία. Τα βιβλία της γεμάτα παραπλανήσεις, αποσιωπήσεις και διαστρεβλώσεις έτσι θυμήθηκα «γέροντες δασκάλους που μας άφησαν ορφανούς», δημοδιδασκάλους σε δημοτικά σχολεία, που όμως ήξεραν ιστορία και όχι την ιδεολογικοποιημένη αφήγησή της, που είχαν έντιμη στάση και σωστά προτάγματα στην κριτική της ιστορίας, ίσως γιατί είχαν διαβάσει πολλά και αρκετά, από τον Θουκυδίδη μέχρι, ακόμη, και το συμπυκνωμένο κείμενο του Μπρεχτ «Πέντε  δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια».  Η κυρία Κουλούρη, καθηγήτρια Πανεπιστημίου, παρακαλώ, ευπειθέστατη και υπάκουη, συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις έγραψε και προώθησε εκείνα που ήθελε το ίδρυμα που χρηματοδοτείται από τον Σόρος.

Άλλα θέματα που καλύπτει το περιοδικό την περίοδο του Κυπριακού αγώνα. Αναφέρω επιτροχάδην: 

6.     Διαμαρτυρία των πνευματικών ανθρώπων της Αιγύπτου  για την καταδίκη του Καραολή,

7.     Ακόμη το οξύτατο σχόλιο του περιοδικού για τον απαγχονισμό των Καραολή και Δημητρίου και για τα αιματηρά γεγονότα στις 9 Μαΐου στην Αθήνα με τις διαδηλώσεις υπέρ της Κύπρου και εναντίον της αποικιοκρατίας,

8.     Την έκκληση του περιοδικού για αποφυγή της διχόνοιας, όταν σημειώθηκαν συγκρουσιακά επεισόδια μεταξύ αριστεράς και δεξιάς στην Κύπρο

9.     Την προβολή της στάσης του Νίκου Καζαντζάκη που αρνήθηκε, λόγω της Κύπρου, συνεργασία με το BBC, 

10.Την πρόσκληση του περιοδικού με τίτλο: «Ενότητα για την Κύπρο».

Οισυμφωνίες Ζυρίχης Λονδίνου προκαλούν τη μήνη της Επιθεώρησης Τέχνης, έτσι σε άρθρο της με τίτλο: Η 25^η Μαρτίου και η Κύπρος, στο τεύχος Φεβρουαρίου – Μαρτίου 1959, γράφει και τα ακόλουθα:

  Oι Έλληνες γιόρτασαν εφέτος την εθνική τους γιορτή, με σφιγμένη την καρδιά. Πριν ένα μήνα είχε κλείσει η ιερή υπόθεση της Kύπρου. Mα δεν έκλεισε σύμφωνα με ό,τι είχε ελπίσει ο Kυπριακός κι ο Eλληνικός Λαός. Δεν έκλεισε με την Aυτοδιάθεση και τη Λευτεριά. Ίσα – ίσα η υπόθεση της Aυτοδιάθεσης, πήγε πίσω κι αντί για την εθνική τους απελευθέρωση, οι Kύπριοι βλέπουν και πάλι τους Tούρκους, αυτούς που είχαν ξεπουλήσει το ελληνικό νησί στους Eγγλέζους, αφού προηγούμενα το ’χαν βάψει στο αίμα, να ξαναβάζουν πόδι εκεί.

Και κλείνει το άρθρο ως εξής:

  Tο Eλληνικό Πνεύμα, που στάθηκε κοντά στον αγώνα της Kύπρου, νιώθει τεράστια την ευθύνη του, αυτή την κρίσιμη ιστορική ώρα. Σκύβει το κεφάλι με σεβασμό μπροστά στους ήρωες και στους μάρτυρες της Kυπριακής υπόθεσης, ήρωες και μάρτυρες όχι μόνο στην Kύπρο, παρά και στη Σμύρνη και στην Kωνσταντινούπολη και στην ίδια την Eλλάδα. Kι ορκίζεται: όπως πάντα, όπως στο διάστημα των τεσσάρων χρόνων του ματωμένου αγώνα, έτσι και τώρα, έτσι και αύριο, θα βρεθεί πάντα στο πλευρό των αδελφών μας, με τη σκέψη του στο ηρωικό νησί που η καρδιά του, η ψυχή του, η θέλησή κι ο νους του, είναι αμετάτρεπτα, ανέκκλητα, ασυμβίβαστα, ελληνικά.

11.Έτσι όταν ξεκινά η νέα δοκιμασία της Κύπρου το 1963, με την κατευθυνόμενη τουρκική ανταρσία, και τους βομβαρδισμούς της Τηλλυρίας τον Αύγουστο του 1964, το περιοδικό θα προβάλει τις εκδηλώσεις αλληλεγγύης στην Αθήνα για την Κύπρο και σε ξεκάθαρη τοποθέτησή του θα συνδέσει την υποχώρηση της Ζυρίχης με τη νέα περιπλοκή του Κυπριακού και τη νέα δοκιμασία του κυπριακού ελληνισμού:

Tο αίμα που χύθηκε και πάλι στην Kύπρο ξανάφερε στο προσκήνιο με τρόπο τραγικό την υπόθεση του βασανισμένου νησιού. Oι Συμφωνίες της Zυρίχης, που όταν τις υπόγραφαν οι δημιουργοί τους διακήρυξαν αναίσχυντα πως ήταν η ευτυχεστέρα ημέρα της ζωής τους, δεν έκλειναν με κανένα τρόπο το Kυπριακό. Aπλώς το σκέπαζαν για κάμποσο καιρό. Mα ήταν από την πρώτη στιγμή σίγουρο πως οδηγούσαν με μαθηματική ακρίβεια στη σημερινή κρίση. Kαι η ευθύνη ίσα – ίσα των αυτουργών εκείνων των συμφωνιών βρίσκεται στο ότι ενώ ήξεραν πως εδώ οδηγούσαν _ γιατί αν δεν το ήξεραν έπρεπε να ήταν ηλίθιοι_ ωστόσο αποφάσισαν εν ψυχρώ, εκ δόλου και εκ προμελέτης, να διαπράξουν αυτό το έγκλημα, υπακούοντας σε ξένες επιταγές, που δεν είχαν καμιά σχέση με το κυπριακό και το εθνικό συμφέρον _ αυτοί, οι κοντοτιέροι της εθνικοφροσύνης!

12.Κι όταν γίνεται η συνταγματική εκτροπή, η εκπαραθύρωση του Παπανδρέου και τα Ιουλιανά του 1965, που θα οδηγήσουν στη χούντα και την καταστροφή της Κύπρου, η Επιθεώρηση Τέχνης, σε έκτακτο τεύχος, τον Ιούλιο του 1965, (αρ. 127) θα προβάλει τη διακήρυξη της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, που εκφράζει τις ανησυχίες της για την «ανώμαλη εξέλιξη της πολιτικής κατάστασης που εγκυμονεί κινδύνους τόσο για το δημοκρατικό μας πολίτευμα όσο και για το εθνικό θέμα της Κύπρου».

Ακόμη, στην πρώτη σελίδα του περιοδικού αναφέρονται και τα ακόλουθα: “Η Επιθεώρηση Τέχνης παίρνοντας μέρος στην πανδημοκρατική σταυροφορία για την ματαίωση του πραξικοπήματος και την επάνοδο στην ομαλότητα, κυκλοφορεί την έκτακτη αυτή έκδοση σαν εκπλήρωση ενός ελάχιστου μέρους από το χρέος που της αναλογεί.” Τις σελίδες του τεύχους καλύπτουν σχεδόν εξ ολοκλήρου δηλώσεις πνευματικών ανθρώπων (ανάμεσά τους και του Κύπριου Μελή Νικολαϊδη, στη σ. 30) για την αντιδημοκρατική ενέργεια των ανακτόρων και τους κινδύνους για τη Δημοκρατία.  Η δήλωση του  καθηγητή Γιάννη Ιμβριώτη είναι χαρακτηριστική και συνδέει το κλίμα ανωμαλίας που δημιουργήθηκε και με τις εξελίξεις στο Κυπριακό: “Τούτες τις μέρες όλος ο ελληνικός λαός παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα τη φοβερή απειλή. Η χούντα συνωμοτεί, ετοιμάζεται να εξορμήσει, να βιαιοπραγήσει, να σταματήσει  κάθε ομαλή δημοκρατική ανάπτυξη σε τούτον τον τόπο, να γυρίσει προς τα πίσω κάθε προς τα εμπρός κίνηση. Όλο αυτό το αντεθνικό, αντιλαϊκό κίνημα θρέφεται από την ελληνική ολιγαρχική αντίδραση και από τον ξένο ιμπεριαλιστή που ματώνει τόσους και τόσους φιλειρηνικούς λαούς, όπως στην Κύπρο, στο Βιετνάμ, στον Άγιο Δομίνικο. Η χούντα είναι η κοφτερή αιχμή όλων αυτών των σκοτεινών δυνάμεων, που ετοιμάζεται να καταφέρει χτύπημα στη δημιουργική ορμή του λαού, στις δημοκρατικές ελευθερίες, στα επιταχτικά αιτήματά του για μιαν ανώτερη ανθρώπινη ζωή, στον αγώνα των αδελφών Κυπρίων. Εμπρός στον κίνδυνο κανείς δεν πρέπει  να μείνει άπραγος. Ούτε η χούντα ούτε καμιά άλλη σκοτεινή αντιιστορική δύναμη πρέπει να μπορέσει να πετύχει.” (σ. 24). Και ο ποιητής Κώστας Θρακιώτης τονίζει ότι τα ελατήρια του αντιδημοκρατικού πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου του 1965 είναι ξεκάθαρα: η κατάλυση των δημοκρατικών ελευθεριών του ελληνικού λαού, η νατοϊκή λύση στο Κυπριακό, η αποστολή των παιδιών μας στο Βιετνάμ. (σ. 23).

Το πιο σημαντικό: Το ίδιο το περιοδικό στο εισαγωγικό του κείμενο που το επιγράφει “Το πραξικόπημα” αναφέρει πολύ επιγραμματικά: “Ο βασιλιάς αρνήθηκε στο λαοπρόβλητο πρωθυπουργό το δικαίωμα να εποπτεύει το στράτευμα με το πρόσχημα πως η άσκηση του δικαιώματος αυτού από τον πρωθυπουργο εγκυμονεί “εθνικούς κινδύνους”.

Κινδύνους, όμως για ποιον;

Όχι βέβαια για το έθνος, για το λαό. Γιατί ο λαός αγωνίστηκε χρόνια ολόκληρα και γκρέμισε τον Καραμανλή. Κι ακόμα, ο λαός πάλι κατεβαίνει στα πεζοδρόμια, και διαδηλώνει, και ματώνεται και δολοφονείται.

Οι κίνδυνοι είναι μόνο για τα οργανωμένα συμφέροντα, ντόπια και ξένα, που λυμαίνονται τον τόπο. Είναι για τις παρακρατικές συμμορίες της Δεξιάς, που κατακεραυνωμένη απ’ το λαό οχυρώνεται πίσω από το παλάτι και βυσσοδομεί μαζί με τους στρατοκράτες και τις χούντες που τρέφουν πολιτικές φιλοδοξίες “σωτήρων” του τόπου.

Οι κίνδυνοι είναι για τους παρασυνταγματικούς, τους αυλόδουλους και τους αυλοκόλακες που προαλείφονται για δικτατορική σταδιοδρομία. Είναι για τις σκοτεινές Κ.Υ.Π. και τις “Σέρβις” των ξένων που αγοράζουν κρέας για το σφαγείο του Βιετναμ, ψήφους για τον Ο.Η.Ε και προδότες για την Κύπρο.”(σ. 3)

“Προδότες για την Κύπρο” αναφέρεται στο άρθρο, για το Πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1965, που υπογράφει το περιοδικό συλλογικά. Αργότερα, σημαδιακά την ίδια ημέρα, στις 15 Ιουλίου 1974 ξεκίνησε το δίδυμο έγκλημα με το χουντικό πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή.

 Στο έκτακτο αυτό τεύχος (αρ. 127) για το θέμα της Ιουλιανής εκτροπής, ως ελάχιστο χρέος του περιοδικού σε αξίες και προτάγματα, στο εξώφυλλο υπάρχει η εικόνα με διάφορα ευκρινή ή όχι συνθήματα γραμμένα στον τοίχο. Πρώτο πρώτο είναι η λέξη: Κύπρος και ακολουθούν: Δημοκρατία, 114, Σύνταγμα.

Ακόμη, στο τεύχος του Οκτωβρίου 1966 (αρ. 142, σ. 244-258) η Επιθεώρηση Τέχνης δημοσίευσε τις απόψεις πνευματικών εκπροσώπων της αριστεράς για τη συνταγματική εκτροπή, τους κινδύνους για επιβολή δικτατορίας και την ευθύνη των λογοτεχνών και καλλιτεχνών της Αριστεράς. Η παιδαγωγός Ρόζα Ιμβριώτη, ανάμεσα σ’ άλλα τόνισε και τα εξής: “Οι δημοκρατικές δυνάμεις στις δύσκολες αυτές στιγμές δε δίστασαν ούτε στιγμή. Εξήγησαν με παρρησία κάτω από ποιες συνθήκες γεννήθηκε το “τέρας”, η παράνομη εξουσία. Η αντίσταση στη βία άρχισε πεισματική. Αγωνίζονται για τα δίκαιά τους οι εργάτες, οι αγρότες, οι υπάλληλοι, αγωνίζονται για τον εκδημοκρατισμό του Σχολείου, για την ειρήνη, κατά του βρώμικου πολέμου στο Βιετνάμ, αγωνίζονται για την Κύπρο.” (σ. 252)

Ακόμη, στο τεύχος που κυκλοφόρησε ένα χρόνο μετά τα Ιουλιανά (αρ. 137-138) το περιοδικό θα γράψει εναντίον της κυρίαρχης ελλαδικής πολιτικής που έδωσε την Κύπρο αμανάτι στους Τουρκαλάδες.

---

[1] ) Χαρακτηριστικό παράδειγμα: Ο συγγραφέας Ηλίας Βενέζης με το άρθρο του “Γράμμα σε τρεις Άγγλους συγγραφείς εφ. Το Βήμα, Αθήνα, 3 Αυγούστου 1954, αντί να γράψει ένα γενικό και απρόσωπο γράμμα προς τους Άγγλους συναδέλφους του, απευθύνεται προσωπικά στους Λόρενς Ντάρελ, Scott—Kilvert και Ελισάβετ Scott—Kilvert, με τους οποίους είχε ιδιαίτερες σχέσεις αφού μετέφρασαν και προλόγισαν ένα βιβλίο του, για να τους ζητήσει να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να εκφράσουν  την αντίθεσή τους στις μεθοδεύσεις της αγγλικής αποικιοκρατίας στην Κύπρο. Ο Πέτρος Χάρης με το κείμενό του “Μια μεγάλη ευθύνη (Οι Άγγλοι συγγραφείς και η Κύπρος)”γράφει με το ίδιο πνεύμα για το θέμα της Κύπρου, απευθυνόμενος γενικά στου Άγγλους συγγραφείς. Τα δύο άρθρα των Ηλία Βενέζη και Πέτρου Χάρη αναδημοσιεύονται στο περιοδικό Νέα Εστία, Αθήνα, 15 Αυγούστου 1954, αρ. 651, σ. 1202-1204.

[2]) Τ. Μαλάνος, Οι δυο κρεμάλες, περ. Καινούρια Εποχή, Αθήνα, φθινόπωρο 1956, σ. 216-218 [=Τίμος Μαλάνος, Δειγματολόγιο, εκδ. Φέξης, Αθήνα 1962, σ. 148-153. Η στάση των Άγγλων διανοουμένων για το θέμα της Κύπρου κρίνεται έντονα και στην αλληλογραφία Σεφέρη-Θεοτοκά (βλ. Γιώργος Θεοτοκάς & Γιώργος Σεφέρης, Αλληλογραφία (1930-1966), φιλολογική επιμέλια Γ.Π. Σαββίδης, εκδ. Ερμής, Αθήνα 1975, σ.156-162

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ (1954-1967) ΚΑΙ ΚΥΠΡΟΣ

ΣΑΒΒΑΣ ΠΑΥΛΟΥ

 

 

 

 

Επιθεώρηση Τέχνης και Κύπρος

 

Εισήγηση στην Αθήνα

Δευτέρα 13 Μαΐου 2013

 

 

 

 

 

 

ΛΕΥΚΩΣΙΑ 2013

 

 

 

 

 

A. Mελέτη περιοδικών. Eισαγωγικά

 

            Tο 1954, στο βιβλίο του για τα Παλιά περιοδικά, ο Δημ. Mάργαρης σημείωνε την έλλειψη συγκροτημένων μελετών για τον περιοδικό τύπο της Eλλάδας. Δέκα χρόνια αργότερα, ο Aπ. Σαχίνης αναφερόμενος στις δυσκολίες που συνάντησε για τη συγγραφή της ιστορίας του περιοδικού Πανδώρα τόνιζε ότι στα ελληνικά δεν υπήρχε επιστημονική εργασία για περιοδικό ή περιοδικά που να μπορούσε να χρησιμεύσει ως βοήθημα για τη μελέτη του.

            Σήμερα, ύστερα από πέντε, περίπου, δεκαετίες, διαπιστώνουμε ικανοποιητική στροφή προς τη μελέτη των περιοδικών, η οποία θεωρείται  τώρα ως αναγκαίος όρος όχι μόνο για την πληρέστερη ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας αλλά και γενικότερα για τη συγκρότηση της ιστορίας των ιδεών, για την παρακολούθηση  της ιδεολογικής διαπάλης και των πνευματικών ζυμώσεων μιας εποχής. H στροφή αυτή πιστεύω ότι επιβεβαιώνεται από τις ακόλουθες τρεις δραστηριότητες:

 

            α)Aνατυπώσεις παλαιών, και δυσεύρετων σήμερα, περιοδικών τα οποία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιδεολογική ζύμωση και  τις αισθητικές αναζητήσεις της εποχής τους. Aξιόλογη για το θέμα αυτό υπήρξε η συμβολή του Eλληνικού Λογοτεχνικού και Iστορικού Aρχείου  το οποίο  προχώρησε στην επανέκδοση των προεπαναστατικών περιοδικών (Eρμής ο Λόγιος, Mέλισσα και Aθηνά)  καθώς και άλλων νεότερων, κυρίως του εικοστού αιώνα (Hγησώ 1907-1908, O Διόνυσος 1901-1902, Tετράδιο  1945-1947 κλπ.). Aκόμη υπήρξαν μεμονωμένες ανατυπώσεις περιοδικών από άλλους εκδοτικούς φορείς. Και στην Κύπρο έχουμε ανατύπωση του περιοδικού Αβγή (1924-1925) και του περιοδικο Πάφος (1935-1947)

        β) Δημοσίευση ικανοποιητικού αριθμού  εργασιών στο θέμα της αποδελτίωσης και ευρετηρίασης περιοδικών.Eκτός από αρκετές μεμονωμενες συμβολές  διαφόρων ερευνητών σε αυτοτελείς και μη εκδόσεις,  σημαντική  είναι και η συνεισφορά τριών  σειρών με ευρετηριάσεις περιοδικών ( α) Tα ελληνικά προεπαναστατικά περιοδικά, β) Περιοδικά λόγου και τέχνης: υπεύθυνος Δημήτρης Δασκαλόπουλος, γ) Eυρετήρια περιοδικών λόγου και τέχνης: υπεύθυνος X. Λ. Kαράογλου).

            γ) Tη σημαντικότερη βαθμίδα αυτής της στροφής αποτελούν η κυκλοφορία αυτοτελών μελετών για διάφορα περιοδικά καθώς και η εμφάνιση  πληθώρας δημοσιευμάτων για κάποιο περιοδικό ή για τα περιοδικά μιας τάσης και ειδικότητας, μιας εποχής ή ενός τόπου.

            Eπιστέγασμα αυτής της τάσης για τη μελέτη του περιοδικού τύπου αποτελεί, ειδικά τα τελευταία χρόνια, η εκπόνηση διδακτορικών διατριβών με θέμα ένα περιοδικό ή τα περιοδικά μιας τάσης και εποχής. Mέχρι στιγμής έχουν κυκλοφορήσει αρκετές διδακτορικές διατριβές για περιοδικά από εκείνες που  έχουν εγκριθεί από ελληνικά πανεπιστήμια. Αναφέρω ενδεικτικά: Γ. X. Kαλογιάννης, ONουμάς και η εποχή του (1903- 1931). Γλωσσικοί και ιδεολογικοί αγώνες, X. Λ. Kαράογλου, Tο περιοδικό Mούσα (1920-1923),Mάρθα Kαρπόζηλου, Tα ελληνικά οικογενειακά φιλολογικά περιοδικά (1847-1900), Γεωργία Λαδογιάννη, Kοινωνική κρίση και αισθητική αναζήτηση στον Mεσοπόλεμο. H παρέμβαση του περιοδικού Iδέα, Xριστίνα Nτουνιά, Λογοτεχνία και πολιτική. Tα περιοδικά της αριστεράς στο μεσοπόλεμο. Στην Κύπρο εκπονήθηκε διδακτορική διατριβή για το περιοδικό Κυπριακά Γράμματα, (1934-1956) από τον Κωστή Δανόπουλο.

            Μέσα σ’ αυτά τα δεδομένα της έντονης στροφής για τη μελέτη του περιοδικού τύπου, το περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης, είναι το πιο ευνοημένο όπως σημειώνει και ένας από τους πρωταγωνιστές της έκδοσης και κυκλοφορίας του, ο Δημήτρης Ραφτόπουλος. Οι εργασίες γι’ αυτό, σε μεμονωμένα δημοσιεύματα, εκδόσεις βιβλίων και η κυκλοφορία αφιερωματικών τευχών, από άλλα περιοδικά, είναι συνεχείς. Πρόθεση της εισήγησής μου είναι να δω ένα θέμα που τονίζεται συνεχώς στος σελίδες αυτού του περιοδικού: Η Κύπρος και ο κυπριακός αγώνας.

 

Β. Aνθολόγηση κειμένων για την Kύπρο

 

 

 

Tο Kυπριακό

 

 Mε πληγωμένα τα εθνικά του αισθήματα περνάει ο λαός μας τις γιορτινές αυτές μέρες. H απόφαση του Oργανισμού Ενωμένων Eθνών για το Kυπριακό και η στάση των χτεσινών μας συμμάχων στον μεγάλο αντιφασιστικό πόλεμο, αποτελούν χωρίς άλλο ένα ιστορικό έγκλημα, όχι μόνο γιατί αρνούνται σε τετρακόσες χιλιάδες ανθρώπους την εθνική τους απελευθέρωση από τον αγγλικό αποικιακό ζυγό, αλλά και γιατί κλόνισαν ανεπανόρθωτα τις αρχές της αυτοδιάθεσης των λαών και της ισοτιμίας των Eθνών, δηλαδή τα ίδια τα θεμέλια του O.H.E.

 Tο περιοδικό μας αισθάνεται την υποχρέωση να καυτηριάσει την αντϊστορική αυτή απόφαση και όσους συνήργησαν ή ευθύνονται γι αυτήν και να διακηρύξει προς την ελληνική κοινή γνώμη ότι στον τόπο που φάνηκε η πρώτη χαραυγή του πνεύματος, το πνεύμα έμεινε και θα παραμείνει αδούλωτο σε οποιοδήποτε ζυγό. Tο πνεύμα, πάνω από τις πρόσκαιρες σκοπιμότητες της πολιτικής και της διπλωματίας, μιλάει πάντα τη γλώσσα της αλήθειας και χτυπάει, μάχεται, δε στέκει σε κλαψιάρικους αναστεναγμούς και καιροσκοπικές μιζέριες. Oι πνευματικοί άνθρωποι σαν άτομα και σαν εθνική δύναμη έχουν μπροστά τους σήμερα το βαρύ και ωραίο χρέος να πάρουν στα χέρια τους τη σημαία του Aγώνα για την Ένωση.

 

[Xριστούγεννα 1954, αρ. 1, σ. 60 (Το κείμενο δημοσιεύεται σε πλαίσιο)]

 

Κύπρος και Άγγλοι διανοούμενοι

 

Η φάση που περνάει ο κυπριακός απελευθερωτικός αγώνας συγκινεί και αγαναχτεί κάθε ελληνική ψυχή. Οι Άγγλοι καταχτητές του ελληνικού νησιού ξεσήκωσαν μιαν άγρια τρομοκρατία για να πνίξουν την θέληση του κυπριακού λαού να ενωθεί με τον αδελφό του ελεύθερο ελληνικό λαό. Η Αγγλική πολιτική με τη στάση της αυτή γράφει μιαν ακόμα ατιμωτική σελίδα στη μακραίωνη πειρατική ιστορία της. Διαπράττει μιαν ακόμα άτιμη και βάρβαρη παραβίαση του δικαιώματος των μικρών λαών να διαθέτουν ελεύθερα τον εαυτόν τους. Και θα αποτύχει για μια φορά ακόμα, όπως αποτυχαίνει στις Ινδίες, στην Αίγυπτο, στην Περσία, και όπου αλλού εκμεταλλεύεται τον ιδρώτα και το αίμα αποικιακών λαών.

Ό,τι συμβαίνει αυτές τις μέρες στην Κύπρο αποτελεί στίγμα ανεξίτηλο της Αγγλικής Αυτοκρατορίας για κάθε ελεύθερο άνθρωπο ολόκληρης της οικουμένης. Οι Άγγλοι διανοούμενοι πρέπει να μιλήσουν, Οι Άγγλοι διανοούμενοι έχουνε χρέος να ξεκαθαρίσουν τη θέση τους από τους υπεύθυνους της συνέχισης μιας ιστορικής αμαρτίας που λέγεται αποικιακή πολιτική. Οι Άγγλοι διανοούμενοι και καλλιτέχνες καλούνται να φωτίσουν το λαό τους, ότι στις μέρες μας άλλαξαν τα ιστορικά κριτήρια που απονέμουν δάφνες και τίτλους τιμής στα έθνη. Οι Άγγλοι διανοούμενοι και καλλιτέχνες πρέπει να γίνουν η φωνή του φιλελεύθερου αγγλικού λαού και το σωσίβιο της τιμής του πολιτισμού του.

Οι Άγγλοι διανοούμενοι και καλλιτέχνες καλούνται να φωνάξουν στους κυβερνήτες της χώρας τους: Αφήστε ελεύθερη την Κύπρο. Αποδώστε την στο έθνος που ανήκει. Μην κρατάτε υπόδουλους ανθρώπους του 20ού αιώνα. Μας κάνετε να ντρεπόμαστε!

Η φωνή μας από τις στήλες τούτες πρέπει ν’ ακουστεί απ’ τους Άγγλους συναδέλφους. Οι στήλες μας είναι στη διάθεσή τους να μεταδώσουν και να ενώσουν με τη δική μας, την ίδια διαμαρτυρία για τη βάρβαρη υποδούλωση ενός πολιτισμένου τμήματος του ελληνικού λαού.

 

[Απρίλιος 1955, αρ. 4, σ. 314]

 

Κύπρος

 

Στην Κύπρο, το γλυκό νησί,

ρέει γάλα, μέλι και κρασί·

νεράιδες παίζουν στον γιαλό

με χοροπήδημα απαλό.

 

Φύσα, αγέρα, φύσα, αγέρα,

να με πας στην Κύπρο πέρα.

 

Ακούτε, Δύση, Ανατολή,

στην Κύπρο κλαίει ένα πουλί·

ακούτε, Νότε και Βοριά,

στην Κύπρο κλαίει η Λευτεριά·

 

Για την Κύπρο βάλε πλώρη

της Ελευτεριάς βαπόρι.

 

Ο Λίβανος σε χαιρετάει

κι ο Νείλος σου χαμογελάει

κι όλοι οι λαοί, κοντά, μακριά,

φωνάζουν, Κύπρο μου, καρδιά!

 

Κύλα, της Μεσόγειας, κύμα,

να με πας στην Κύπρο πρίμα.

 

Αγγλία, είν’ άσκημα βιολιά

που παίζουν όλο τη “σκλαβιά”.

“Στα γόνατα χορεύω ’γώ,

την αλυσίδα μου τραβώ”.

 

Απ᾽την Κύπρο τράβα χἐρι

άσε πια το “Τιππερέρυ”.

 

Αγγλία μου, έφτασε ο καιρός

να βρει το δίκιο του ο φτωχός,

να ιδούνε Ειρήνη πια οι λαοί,

να χαίρονται όλοι τη ζωή.

 

Φτάνει πια η τυράνια, φτάνει,

ας τον κόσμο ν’ ανασάνει.

 

Βασίλης Ρώτας

 

[Μάιος 1955, αρ. 5, σ. 379]

 

Κύπρος και Τούρκοι

 

Στους παραστάτες του Κυπριακού λαού που αγωνίζονται για αυτοδιάθεση και ένωση με την Ελλάδα προστέθηκε κι ο μεγάλος τούρκος ποιητής Ναζίμ Χικμέτ. Ο Χικμέτ σε μήνυμά του προς την τουρκική μειονότητα της Κύπρου τονίζει: “Δεν υπάρχει κανένα ζήτημα για την ελληνικότητα της νήσου. Η πλειοψηφία των κατοίκων της είναι Έλληνες και δίκαια αγωνίζονται για την ένωσή της με την Ελλάδα”.

Η συμπαράσταση του μεγάλου Χικμέτ στον αγώνα των Κυπρίων αδελφών μας έχει εξαιρετική σημασία και βάρος γιατί είναι τούρκος και πνευματικός ηγέτης του λαού του.

Η τίμια και θαρραλέα αναγνώριση της Ελληνικότητας της Κύπρου, ενώ βρίσκεται σε αντίθεση με την επίσημη πολιτική της Τούρκικης Κυβέρνησης, εκφράζει με ειλικρίνεια και καθαρότητα τη θέση του τουρκικού λαού στο Κυπριακό. Γιατί ο Χικμέτ σαν πνευματικός ηγέτης του τόπου του μπορεί και βλέπει καθαρά τι θέλει και τι συμφέρει στο λαό του.

Κι αυτό που συμφέρει στο λαό του είναι εκείνο που καθορίζει –στο μήνυμά του- σαν χρέος της τουρκικής μειονότητας της Κύπρου: “Μόνον όταν η νήσος απαλλαγή από τους Άγγλους ιμπεριαλιστάς, οι Τούρκοι κάτοικοι θα μπορέσουν να ζήσουν πραγματικά ελεύθεροι. Κι αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά με την ενότητα του Κυπριακού λαού, με τη συνεργασία Τούρκων και Ελλήνων στην πάλη εναντίον του ξένου δυνάστου”.

Χαιρετίζουμε το μεγάλο ηγέτη και το λαό του, που παρά την ευθυγράμμιση της κυβέρνησής τους στα αποικιακά συμφέροντα των Άγγλων, βλέπουν σωστά πως ο απελευθερωτικός αγώνας των Κυπρίων εξυπηρετεί το αληθινό εθνικό συμφέρον τόσο του Ελληνικού όσο και του Τουρκικού λαού.

 

[Μάιος 1955, αρ. 5, σ. 394]

 

Κύπρος

 

Ο ιερός αγώνας του Κυπριακού λαού για την ανεξαρτησία του έχει συγκινήσει όλους τους ανθρώπους σ’ όποιο μέρος της γης. Γιατί κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί πως δέκα χρόνια μετά το τέλος του αντιφασιστικού πολέμου, ενός πολέμου που στοίχισε εκατομμύρια ζωές, όλες δοσμένες για την ελευθερία του κόσμου, πως θα υπήρχαν ακόμα σήμερα λαοί που να παλέυουν για το απαραβίαστο δικαίωμα της αυτοδιάθεσής τους και κυβερνήσεις που να τους αρνούνται αυτό το δικαίωμα. Η κυβέρνηση της Αγγλίας καταπατώντας κάθε σεβασμό προς τις τρομαχτικές θυσίες του τετράχρονου πολέμου, αψηφώντας τις διαμαρτυρίες της πολιτισμένης ανθρωπότητας, συνεχίζει να κρατάει στα δεσμά τον υπέροχο κι ηρωικό λαό της Κύπρου. Μα κι ο Κυπριακός λαός, θρεμμένος με τα μεγάλα ιδανικά της λευτεριάς και της δικαιοσύνης, συνεχίζει τον “υπέρ πάντων” αγώνα του. Τον αγώνα του για την απελευθέρωσή του και την ένωσή του με την Ελλάδα. Όλοι οι λαοί βρίσκονται στο πλευρό του. Και περισσότερο από κάθε άλλον, είμαστε βέβαιοι, ο ίδιος ο μεγάλος βρετανικός λαός. Ο λαός του Μπάυρον και του Σέλλεϋ. Ο λαός των ανθρακωρύχων της Ουαλίας και των ναυτεργατών της Γλασκώβης.

Κι ακριβώς, γιατί ο αγώνας των λαών για την ελευθερία τους δεν είναι μόνο ένα γεγονός κοινωνικής και εθνικής σημασίας μα και μια υπέρτατη πνευματική πράξη, όλοι οι πνευματικοί άνθρωποι, σ’ όποια χώρα, οφείλουν να σταθούν αλληλέγγυοι στον αγώνα του Κυπριακού λαού και με κάθε τρόπο να τον ενθαρρύνουν και να τον προωθήσουν.

Η Ε.Τ. θεωρεί χρέος της και τιμή της να στείλει τους πιο θερμούς χαιρετισμούς της στον υπερήφανο Κυπριακό λαό. Και να φωνάξει μαζί του: Ζήτω η Ελευθερία.

 

[Σεπτέμβριος 1955, αρ. 9, σ. 225]

 

 

Ζορλού και Χικμέτ

 

Όσο για τις έξαλλες κραυγές του κ. Ζορλού και τις βάνδαλες επιθέσεις εναντίον των Ελλήνων της Τουρκίας η καλύτερη απάντηση είναι τα λόγια του σημαντικώτερου εκπροσώπου του Τουρκικού Λαού, του Ναζίμ Χικμέτ: “Δεν υπάρχει κανένα ζήτημα για την ελληνικότητα της νήσου. Η πλειοψηφία των κατοίκων της είναι Έλληνες και δίκαια αγωνίζονται για την ένωσή τους με την Ελλάδα”.

 

[Σεπτέμβριος 1955, αρ. 9, σ. 225]

 

[Διαμαρτυρία πνευματικών ανθρώπων της Aιγύπτου για την καταδίκη του M. Kαραολή]

 

  Eνώ το τεύχος μας βρισκόταν στο πιεστήριο, πήραμε το πιο κάτω τηλεγράφημα από τους πνευματικούς ανθρώπους της Aιγύπτου – διαμαρτυρία και έκκληση, για την καταδίκη του Kαραολή, για την τρομοκρατία των Άγγλων και για την αναγνώριση του δικαιώματος Aυτοδιαθέσεως της Kύπρου:

   Προς την A. E. την Bασίλισσα της Aγγλίας – Aγγλία

  Προς τον Kυβερνήτη της Kύπρου Tζων Xάρντιγκ – Kύπρον

Προς τον Γενικόν Γραμματέα των Hνωμένων Eθνών – Nέα Yόρκη

 Oι Έλληνες λογοτέχνες και καλλιτέχνες της Aλεξανδρείας αγανακτισμένοι για την άδικη σε θάνατο καταδίκη του M. Kαραολή, που αποβλέπει στην τρομοκράτηση του Kυπριακού Λαού, ο οποίος αγωνίζεται για την απελευθέρωσή του από τον ιμπεριαλιστικό ζυγό και για το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, διαδηλώνουμε την αλληλεγγύη μας με τον αγωνιζόμενο λαό της Kύπρου και ζητούμε:

1. Aναστολή της θανατικής καταδίκης και απελευθέρωση από τις φυλακές τόσο του Kαραολή όσο και των άλλων αγωνιστών.

2. Kατάπαυση των τρομοκρατικών μέτρων στην Kύπρο.

3. Aναγνώριση του δικαιώματος της Aυτοδιαθέσεως, που θα συντείνει στην εξασφάλιση της Eιρήνης.

Γλαύκος Aλιθέρσης, Tίμος Mαλάνος, Mίκης Mατσάκης, Στρατής Tσίρκας, Nικόλας Φύλλας, Hλίας Xατζηλίας, Nτίνος Kουτσούμης, Mανώλης Γιαλουράκης, Γιάνης Mαγκανάρης, Nικήτας Oρφανίδης, Mαρία Pουσσιά, Λιλίκα Nάγκι, Eλισάβετ Ψαρά, Eυγενία Παλαιολόγου – Πετρώνδα, Kαλλιόπη Nακοπούλου.

 

[Δεκέμβριος 1955, αρ. 12, σ. 527 (Το κείμενο δημοσιεύεται σε πλαίσιο)]

 

Τεύκρος Ανθίας

 

Με τις τελευταίες τρομοκρατικές ενέργειες του τυράννου της Κύπρου Χάρντιγκ, τη θέση εκτός νόμου δημοκρατικών οργανώσεων και της ευρείας έκτασης συλλήψεις, πιάστηκε κι ο ποιητής Τεύκρος Ανθίας. Όλα τα τυραννικά και φασιστικά καθεστώτα, θεωρούν σαν ένα από τους κυριώτερους εχθρούς τους το Ελεύθερο Πνεύμα. Ο ελληνικός πνευματικός και καλλιτεχνικός κόσμος δεν μπορεί παρά να βρεθεί στο πλάι όλων των θυμάτων της βρεταννικής τρομοκρατίας στην Κύπρο και πρώτα-πρώτα πλάι στον ποιητή και μαχητή Τεύκρο Ανθία και να αγωνιστεί για την απελευθέρωσή του.

 

[Ιανουάριος 1956, αρ. 13, σ. 102]

 

Χαιρετισμός του Τεύκρου Ανθία

Πήραμε με συγκίνηση από τον Τεύκρο Ανθία τον πιο κάτω χαιρετισμό προς την “Ε.Τ.” που τον έστειλε αμέσως μετά την αποφυλάκισή του.

 

Απλώνω σήμερα το χέρι της αγάπης μου σε σας, Έλληνες αδελφοί, πνευματικοί άνθρωποι της πατρίδας του φωτός, αναπνέοντας έξω από τα συρματοπλέγματα και τους τοίχους της φυλακής. “Ελεύθερος”; Όσο μπορεί ένας άνθρωπος να είναι ελεύθερος σε μιαν ειρκτή τοπική και γενικά εγκαθιδρυμένη από το δυτικό “πολιτισμό”.

Το ότι ζω και σας απευθύνω σήμερα τον πιο θερμό χαιρετισμό της μισής αλλά απέραντης καρδιάς μου, το χρωστάω και στη δική σας συμπαράσταση. Δεν ήτανε μικρό το σημείωμα της “Επιθεώρησης Τἐχνης” για μένα. Ήταν τεράστιο όταν το διάβασα στο στρατόπεδο της Δεκέλειας. Είναι μεγάλη χαρά να νιώθεις, ότι στα χρόνια της απανθρωπίας ζει κι αναπνέει βαθιά η ανθρωπιά.

Δεχθείτε όλη την αγάπη μου, άνθρωποι πανέλληνες.

 

Γεια – χαρά

Τεύκρος Ανθίας

Λευκωσία – Κύπρου

7 του Φεβράρη, 1956

 

[Μάρτιος 1956, αρ. 15, σ. 259 (Το κείμενο δημοσιεύεται μαζί με φωτογραφία του Τεύκρου Ανθία, με ιδιόχειρη αφιέρωσή του στην Επιθεώρηση Τέχνης)]

 

25 Μαρτίου

 

Τη Μεγάλη Ημέρα τη γιόρτασε εφέτος ο Ελληνικός Λαός με εθνικήν ένταση, που θύμισε κατοχικούς γιορτασμούς: η σύλληψη από τους Άγγλους του αρχιεπισκόπου Μακαρίου και των άλλων Κυπρίων ιερωμένων κι η εκτόπισή του σ’ έναν ξερόβραχο, χαμένον στη μέση του απέραντου Ινδικού Ωκεανού, η τρομοκρατία που έχει εξαπολύσει στην Κύπρο ο Χάρτιγκ, οι συλλήψεις αγωνιστών του Κυπριακού αγώνος, οι εκτελέσεις, η διάλυση οργανώσεων, το κλείσιμο εφημερίδων, οι βανδαλισμοί της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης, οι απειλές των “συμμάχων” Τούρκων για πόλεμο και η επίθεσή τους εναντίον του Ελληνικού πληθυσμού της Κύπρου, η εχθρότης τέλος των άλλων “συμμάχων” της Ατλαντικής Συμμαχίας απέναντι στο δίκαιο αίτημα των Κυπρίων για την εθνική τους αποκατάσταση, έδωσαν ιδιαίτερο νόημα στην Εθνική Επέτειο. Ετόνισαν πως ο εθνικός αγώνας των Κυπρίων είναι αγώνας όλου του Ελληνικού Λαού είναι ο αγώνας ολόκληρου του Έθνους. Γι’ αυτό κι ολόκληρο το Έθνος έσκυψε εφέτος απάνω στους τάφους των ηρώων του του 21, για να πάρει καινούριο θάρρος και καινούρια πίστη και προ πάντων να αναβαφτιστεί μέσα στη δική τους θυσία και στα διδάγματά τους κ’ είδε τις μορφές τους οδηγούς στο σημερινόν Εθνικόν Αγώνα.

 

[Απρίλιος 1956, αρ. 16. σ. 343]

 

Mπροστά στους τάφους

 

Tο ψυχρά προσχεδιασμένο κακούργημα του απαγχονισμού των Kυπρίων πατριωτών Kαραολή και Δημητρίου και τα αιματηρά γεγονότα των Aθηνών της 9ης Mαΐου, στάθηκαν βαρύτατες προσβολές σε βάρος της εθνικής συνείδησης και της ανθρωπιάς του λαού μας. Tον γεμίζουν ιερή αγανάκτηση. Mα ο Eλληνικός λαός, που στη μακραίωνη ιστορία του έχει προσφέρει ποταμούς αίματος για την Εθνική του αποκατάσταση και ανεξαρτησία, δεν περιορίζεται μόνο να θρηνεί τα παιδιά του και να στιγματίζει τους ενόχους. Παραδειγματίζεται από τη θυσία τους και διεκδικεί επιτακτικότερα τα απαράγραπτα δικαιώματά του. Oι διαμαρτυρίες που δημοσίευσαν τα Λογοτεχνικά, Kαλλιτεχνικά, Eπιστημονικά και γενικά τα πνευματικά ιδρύματα καθώς και οι κάθε είδους οργανώσεις της χώρας μας, αποτελούν έκφραση αυτού ακριβώς του μαχητικού πνεύματος του λαού μας και της προσήλωσής του στο ιδανικό μιας ενωμένης, ανεξάρτητης και ευνομούμενης Eλλάδας, που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη γόνιμη ύπαρξη και άνθιση της Tέχνης, της Eπιστήμης, του Πολιτισμού στον τόπο μας. Στην πάλη για την πραγματοποίηση του ιδανικού αυτού, οι πατριώτες της Kύπρου και της Aθήνας στέκονται φωτεινά σύμβολα. Oι πνευματικοί άνθρωποι κι’ όλος ο Eλληνικός Λαός κλίνει το γόνατο με συγκίνηση μπροστά στους τάφους τους. 

 

[Ιούνιος 1956, αρ. 18, σ. 509]

 

Η απάντηση

 

Για άλλη μια φορά, με την απάντηση του κορυφαίου Έλληνα πεζογράφου Νίκου Καζαντζάκη, που αρνήθηκε να δώσει κείμενό του για να αναμεταδοθεί από το σταθμό παρασίτων του B.B.C., οι Άγγλοι δέχτηκαν ένα χαστούκι από τους Έλληνες διανοούμενους. Από τα μεγάφωνα του Χάρντινγκ στην Κύπρο δεν θα ακουστεί ποτέ ο νεοελληνικός λόγος που εμπνέεται από τα ιδανικά της ελευθερίας και του ανθρωπισμού.

[Ιούνιος 1956, αρ. 18, σ. 510]

 

 

 

Eνότητα για την Kύπρο

 

 Oι βαρβαρότητες των άγγλων κατακτητών και η απόβαση των γάλλων στο ελληνικό νησί της Kύπρου που πολεμάει για τη λευτεριά του, ξεσήκωσαν κύμα αγανάκτησης και διαμαρτυριών ολόκληρου του ελληνικού λαού. Aπ’ αυτόν το συναγερμό δεν έλειψε ο κόσμος του πνεύματος. Tα καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά σωματεία εξέδοσαν διαμαρτυρίες προς τις αντίστοιχες οργανώσεις του εξωτερικού και πάνω στο ιερό θέμα της Kύπρου ο πνευματικός κόσμος βρέθηκε ενωμένος. H ενότητα αυτή πρέπει να συνεχιστεί και να αποτελέσει το σύνθημα ενότητας όλων των ελλήνων στην πάλη για την αυτοδιάθεση των αδελφών μας Kυπρίων.

 

[Oκτώβριος1956, αρ. 22, σ. 315]

 

 

Oι βανδαλισμοί της Λευκωσίας

 

 Ένας χρόνος πέρασε από τις αγριότητες της Πόλης και της Σμύρνης και ο τουρκικός όχλος με υποκίνηση των Άγγλων κατακτητών, επανέλαβε τους βανδαλισμούς του στη Λευκωσία. Tο μόνο σχόλιο που αρμόζει στην περίπτωση αυτή, και που εκφράστηκε στις διαμαρτυρίες των Eλλήνων πνευματικών ανθρώπων, είναι: Aίσχος! Tη λέξη αυτή, με την οποία ο ανθρωπισμός καταδικάζει τη βαρβαρότητα, περιμένουμε να την ακούσουμε από τους πνευματικούς ανθρώπους όλου του κόσμου.

 

[Φεβρουάριος 1957, αρ. 26, σ.187]

 

 

 

Στήλη: Λόγοι και αντίλογοι

 

Από την αγωνιζόμενη Κύπρο, φτάσανε τις τελευταίες μέρες θλιβερά μηνύματα. “Άγνωστοι” προσωπιδοφόροι Κύπριοι δολοφόνησαν άλλους Κυπρίους, μαχητές της εθνικής λευτεριάς του νησιού. Το φαινόμενο είχε παρουσιαστεί και παλαιότερα και είχε συγκινήσει βαθύτατα όλους τους ελεύθερους ανθρώπους. Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο πολιτικός κόσμος, και όλος σχεδόν ο ελληνικός τύπος –με εξαίρεση τους κήρυκες του μίσους- απευθύνανε έκκληση ενότητας στον Κυπριακό Λαό. Ο Ελληνικός Λαός ξέρει τους ανομολόγητους σκοπούς που εξυπηρετούν οι «άγνωστοι» προσωπιδοφόροι κι ο εμφύλιος πόλεμος που πάνε ν’ ανάψουν. (Κάτι θα ξέρουν γι αυτό οι Άγγλοι και τα όργανά τους). Εκείνο όμως που θέλει να θυμίσει στους αγωνιζομένους Κυπρίους είναι, πως σε ανάλογη περίσταση, στην επανάσταση του 21, ο Σολωμός είχε βροντοφωνήσει στους στους Έλληνας:

Αν μισούνται ανάμεσά τους

δεν τους πρέπει η Λευτεριά!

 

[Μάιος 1958, αρ. 41, σ. 325]

 

 

Μπακάληδες και χασάπηδες

 

Από το 1570 που πήραν οι Τούρκοι την Κύπρο, παίζανε εκεί το ρόλο του χασάπη. Ούτε μια ούτε δυο φορές σφάξανε το μαρτυρικό λαό. Μετά την κατάληψη της Λευκωσίας, για μια βδομάδα σκοτώνανε, λεηλατούσανε, ρημάζανε. 25.000 Κύπριοι πληρώσανε τότες με τη ζωή τους και 2000 πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα. Άλλη μεγάλη σφαγή -τις μικρές ποιος τις λογαριάζει;- έχουμε το 1764. Τρίτη σφαγή στην αρχή της Επανάστασης του 21. Τέταρτη σφαγή το 1827, ύστερα από το Ναυαρίνο. Πέμπτη σφαγή το 1833. Ύστερα οι χασάπηδες κουράστηκαν να σφάζουν και τότες αποφάσισαν ν’ αλλάξουν επάγγελμα.

Γίνανε λοιπόν μπακάληδες. Και που την έχουν την Κύπρο τι καταλαβαίνουν; Το χασαπιό, βέβαια, βγάνει και παρά γιατί κάθε σφαγή συνοδεύεται από πλιάτσικο. Μα το προϊόν του πλιάτσικου δεν πάει στο κουβέρνο. Και λοιπόν υπάρχει ένας αγοραστής, η πολιτισμένη Αλβιών! Κι αρχίσανε τα παζάρια. Πόσο πουλιέται ένας ολάκαιρος λαός; Τόσο! Όχι, τόσο! Εμείς πουλήσαμε την Πάργα στον Αλή Πασά τόσο! Ναι μα η Πάργα ήταν ένα χωριουδάκι, ενώ εδώ παίρνετε ολάκαιρο νησί που σπαρταράει και το μουστερή ζητάει, με τόσες πολιτείες, με τόσα κάστρα, με τόσα χωριά, με παχειούς κάμπους και δροσερά λειβάδια! Με τα πολλά καταλήξανε.

Η Αλβιών θα πληρώνει 87.686 λίρες το χρόνο. Σύμφωνοι; Σύμφωνοι! Τόκα το λοιπόν! Δε μπορούσαμε να τα χαλάσουμε. Μοιάζουμε σα δυο σταλαγματιές νερό! Κ’ η Κύπρος με την ανήθικη αυτή αγοραπωλησία άλλαξε το 1878 αφέντη.

Άλλαξε αφέντη! Μ’ αυτή που δεν είχε αναγνωρίσει τον παληό τύραννο γιατί θ’ αναγνωρίσει τον καινούριο; Άρχισε λοιπόν να φωνάζει: Εγώ είμαι Ελληνική, δεν είμαι ούτε τούρκικη ούτε εγγλέζικη. Η μια εξέγερση διαδέχεται την άλλη και το ακριβό αίμα των παιδιών της ποτίζει τη γη της –χυμένο τώρα από τους καινούριους χασάπηδες. Να όμως που παρουσιάζονται πάλι στη μέση οι παλιοί χασάπηδες. Είναι δική μας η Κύπρος! Μα γιατί κύριοι; Δεν την πουλήσατε; Δεν εισπράξατε το παραδάκι; Μήπως η πλειοψηφία των κατοίκων του νησιού είναι Τούρκοι; Όχι, τίποτ’ απ’ αυτά. Έτσι θέλουμε! Έτσι βοηθούμε τους αδελφούς μας εν επαγγέλματι –τους τωρινούς δυνάστες της Κύπρου. Και επειδή όπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει ράβδος, ορίστε! Στις 8 Ιουνίου υπό τας ευλογίας του σημερινού χασάπη, ο χτεσινός χασάπης πήρε τα χατζάρια του και ξανάρχισε τη δουλειά του, σα στο σπίτι του. Το αίμα των Κυπρίων έβαψε και πάλι το ιερό χώμα από τα μαινόμενα βαλτά “πλήθη”.

Ύστερα από τον πόλεμο προήλθε μια Οργάνωση, για τη διατήρηση της Ειρήνης και της Δικαιοσύνης ανάμεσα στους λαούς. Η Οργάνωση αυτή, είναι η Οργάνωσις Ηνωμένων Εθνών. Σ’ αυτή την Οργάνωση έχει χρέος να προσφύγει η Ελλάδα, χωρίς κανέναν ενδοιασμό μη διασπαστούν οι «φιλικοί δεσμοί» με τους χασάπηδες και τους μπακάληδες των Λαών –με αυτούς δεν μπορεί να υπάρχει κανενός είδους δεσμός- και ο ΟΗΕ έχει χρέος να συνέλθει αμέσως και να βγάλει μιαν ιστορική απόφαση που να λέει πως οι χασάπηδες και μπακάληδες των Λαών δεν έχουν καμμιά θέση μέσα στον πολιτισμό, πρέπει να αποκλειστούν από την οικογένεια του πολιτισμού κι όλοι οι Λαοί που σφάζονται και πουλιούνται από αυτούς σα γιδοπρόβατα, και πρώτα-πρώτα ο Κυπριακός Λαός, να ξεφύγουν από τα νύχια τους και να τους παραχωρηθεί το απαράγραπτο δικαίωμα –κυρωμένο με το αίμα τους- ν’ αποφασίσουν για την τύχη τους!

Κ. Πορφύρης  

 

[Ιούνιος 1958, αρ. 42, σ. 354-355]

 

Στήλη: Λόγοι και αντίλογοι

 

ΝΕΚΡΩΘΗΚΕ ΠΡΟΧΤΕΣ ΓΙΑ ΜΙΣΗ ΩΡΑ, ολόκληρη η Αθήνα με την εκδήλωση διαμαρτυρίας για την Κύπρο. Πράγμα που δείχνει πόσο ο κόσμος είναι πάντα έτοιμος να συμμετάσχει ακόμα και στις πιο ασήμαντες εκδηλώσεις για να εκφράσει τα συναισθήματά του. Όμως το ζήτημα μένει: Μπορεί η ΠΕΑΚ – που ως τώρα ήταν βυθισμένη σε μακάρια νάρκη, ή και οποιοσδήποτε άλλος, να νομίζει πως η λευτεριά κερδίζεται με σιωπή, νηστεία και προσευχή! Όμως όλοι οι Έλληνες ξέρουν από την προσωπική τους πείρα –είναι τόσο πλούσια η πρόσφατη ιστορία μας- πως καταχτιέται με αποφασιστικούς κι αδιάλλακτους αγώνες. Κι αυτό είναι που ζητάνε. Όχι τη βουβαμάρα, ούτε τις θρηνωδίες.

 

[Αύγουστος 1958, αρ. 44, σ. 147]

 

 

 

Η Διακήρυξη του Πνευματικού και Καλλιτεχνικού κόσμου για την Κύπρο

 

Η “Επιθεώρηση Τέχνης” δημοσιεύει και προσυπογράφει τη Διακήρυξη της 16ης Σεπτεμβρίου, σαν ένα εθνικό κείμενο ύψιστης σημασίας, που διαδηλώνει τη σταθερή θέληση του ελληνικού λαού και της πνευματικής ηγεσίας του,  ν’αγωνιστούν για τη Λευτεριά της Κύπρου.

 

“Σαν άνθρωποι αλληλέγγυοι με τους ανθρώπους. Σαν Έλληνες αλληλέγγυοι με τους Πανέλληνες. Σαν πνευματικοί άνθρωποι που πιστεύουμε στην Εθνική ελευθερία, σαν το πρώτο και μέγα καλό. Ορκιζόμαστε να μην ξεχάσουμε ποτέ εμείς και τα παιδιά μας, πως ο αγώνας της Κύπρου είναι και προσωπικός αγώνας του καθενός μας, που θα τελειώσει μόνο με την απελευθέρωση του Ελληνικού νησιού. Να μην ξεχάσουμε ποτέ τους Ήρωες,  τους Μάρτυρες, που έπεσαν και πέφτουν, πολεμώντας τους καταχτητές, που σφάχτηκαν και κρεμμάστηκαν, στο όνομα της Ελλάδας. Ορκιζόμαστε πως είμαστε έτοιμοι να συμπαραταχθούμε στον ιερό αγώνα που διεξάγουν οι 450.000 αδελφοί μας”.

 

Εθνική Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών

Ένωσις Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών κριτικών

Ένωσις Ελλήνων Μουσουργών

Ένωσις Καλλιτεχνικών Υπευθύνων Θεάτρου

Ένωσις Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων

Ένωσις Ελλήνων Λογοτεχνών

Εταιρία Θρακικών Μελετών

Καλλιτεχνικόν Επιμελητήριον Ελλάδος

Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος

Σύνδεσμος Ελλήνων Λογοτεχνών

Σωματείον Ελλήνων Ηθοποιών

Σωματείον Ελληνικών Λαϊκών Χορών

Σωματείον Ηθοποιών Μελοδράματος και Οπερέττας

 

[Σεπτέμβριος 1958, αρ. 45, σ. 161]

 

 

στήλη: Λόγοι και αντίλογοι

 

ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΜΗΝΑ ΑΥΤΟΝ ΕΓΙΝΕ ΜΙΑ μεγάλη πνευματική εκδήλωση για την Κύπρο. Όλες οι πνευματικές και καλλιτεχνικές οργανώσεις πήραν μέρος στην οργάνωσή της και εκπρόσωποι των ανωτέρων πνευματικών ιδρυμάτων πρόσθεσαν το κύρος τους συμμετέχοντας στην Τιμητική Επιτροπή, στην οποία προέδρευσε ο Εθνάρχης Κύπρου Μακάριος. Η γιορτή δόθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου στο Ωδείο Ηρώδη του Αττικού και υπήρξε «κοσμιωτάτη», σύμφωνα με την επιθυμία –τον όρο καλύτερα- που επέβαλε η κυβέρνηση. Οι κυβερνητικές αρχές όμως απουσίασαν πανηγυρικώτατα, ο δήμαρχος Αθηναίων επίσης, η Ακαδημία –η οποία θεωρεί ανάξιο εαυτής να πει έστω και δυο λόγια για το έγκλημα που συντελείται στην Κύπρο σε βάρος του Έθνους μας- υπήρξε συνεπής στη μόνιμη εθνική της απουσία. Μόνο το κυβερνητικό πνεύμα εν είδει κουρούνας υπερίπτατο του αρχαίου θεάτρου, προσπαθώντας να κάνει την εκδήλωση όσο γινόταν πιο πλαδαρή.

 

ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΝΑΧΕΙ ΟΜΩΣ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑ οι πνευματικοί άνθρωποι και οι καλλιτέχνες μας, με μια φωνή που πρέπει να την κάνουν να φτάσει στα πέρατα του κόσμου, καταδίκασαν τα εγκλήματα της αγγλικής αποικιοκρατίας και πρόφεραν όρκο βαρύ για τη συμπαράστασή τους στον Κυπριακό λαό που αγωνίζεται για την ελευθερία του. Τώρα, ασφαλώς, τιμώντας αυτό τον όρκο, θα σκεφτούν με ποιο τρόπο θα βοηθήσουν τον αγώνα αυτό, πως θα κινητοποιήσουν τις πνευματικές και ηθικές δυνάμεις στην Ελλάδα και σ’όλο τον κόσμο σ’ένα γενικότερο πνευματικό συλλαλητήριο εναντίο του βρεταννικού εγκλήματος και υπέρ της ελευθερίας των Κυπρίων.

       Γιατί το Ελληνικό νησί διατρέχει άμεσο κίνδυνο! Η Αγγλία προχωρεί, με ψυχρό υπολογισμό, στο διαμελισμό, ενώ οι «σύμμαχοι» και οι «φίλοι» επικροτούν στο όνομα της ενότητας του «Ελεύθερου Κόσμου!».

       Η τύχη της Κύπρου βρίσκεται στα χέρια του λαού της, στα χέρια του Ελληνικού λαού, και στη συμπαράσταση όλων των λαών.

 

ΕΝΑΣ ΤΟΥΡΚΟΣ ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΒΡΕΤΑΝΟΣ λογοτέχνης, παγκόσμια γνωστοί και σεβαστοί, ο ποιητής Ναζίμ Χικμέτ και ο πεζογράφος Κόμπτον Μακκένζι, ύψωσαν τη φωνή τους υπέρ της ελευθερίας του Κυπριακού λαού και της αυτοδιάθεσης.

       Ο Ναζίμ Χικμέτ, αυτοεξόριστος από την Τουρκία των Μεντερέδων, με φυλλάδιό του τυπωμένο τουρκικά στο εξωτερικό, κάλεσε τους ομοεθνείς του Τουρκοκύπριους να πάψουν να είναι όργανα του αγγλικού ιμπεριαλισμού και της αποικιοκρατίας και ν’αγωνιστούν κι αυτοί δίπλα στους Έλληνες για την αυτοδιάθεση. Ο Κόμπτον Μακκένζι πάλι,  μόλις πάτησε το πόδι του στην Αθήνα, δήλωσε πως η Κύπρος είναι ελληνική και πρέπει να αποδοθεί στην Ελλάδα. Το γεγονός είναι βαρυσήμαντο, γιατί οι ποιητές και οι συγγραφείς εκφράζουν τη συνείδηση του έθνους τους και δεν είναι ανεύθυνοι απ’ αυτή την άποψη. (Αλήθεια, παρεμπιπτόντως, μήπως ξέρετε σεις αν τους ευχαρίστησε η Προεδρία της Κυβερνήσεως, το υπουργείο Εξωτερικών, το υπουργείο Παιδείας, ή τέλος πάντων κάποιος αρμόδιος ή ακόμη και η Επιτροπή Αυτοδιαθέσεως Κύπρου;).

 

ΟΣΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ η πρώτη φορά που δεν γίνεται ουραγός της επίσημης έξαλλης πολιτικής της πατρίδας του, και υψώνει τη φωνή του να μιλήσει για το δίκιο της Κύπρου. Αποδείχνει έτσι, πως ανάμεσα από τους έξαλλους καπνούς και τη θολούρα της τουρκικής μισαλλοδοξίας, ο πραγματικός Πνευματικός Άνθρωπος δεν χάνει την πίστη του στα μεγάλα ανθρώπινα ιδανικά. Κι αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη τιμή στο ανθρώπινο πνεύμα.

 

[Σεπτέμβριος 1958, αρ. 45, σ. 227]

 

 

H 25η Mαρτίου και η Kύπρος

 

  Oι Έλληνες γιόρτασαν εφέτος την εθνική τους γιορτή, με σφιγμένη την καρδιά. Πριν ένα μήνα είχε “κλείσει” η ιερή υπόθεση της Kύπρου. Mα δεν έκλεισε σύμφωνα με ό,τι είχε ελπίσει ο Kυπριακός κι ο Eλληνικός Λαός. Δεν έκλεισε με την Aυτοδιάθεση και τη Λευτεριά. Ίσα – ίσα η υπόθεση της Aυτοδιάθεσης, πήγε πίσω κι αντί για την εθνική τους απελευθέρωση, οι Kύπριοι βλέπουν και πάλι τους Tούρκους, αυτούς που είχαν ξεπουλήσει το ελληνικό νησί στους Eγγλέζους, αφού προηγούμενα το ’χαν βάψει στο αίμα, να ξαναβάζουν πόδι εκεί.

 Ένας αγώνας λοιπόν με τόσες θυσίες και τόσους ηρωισμούς, τέλειωσε με έναν εμπορικό συμβιβασμό, για τον οποίο καμμιά ευθύνη δεν έχει ο κυπριακός λαός. Ένα συμβιβασμό όπου τα ξένα συμφέροντα έπαιξαν τον πρώτο ρόλο και που γι’ αυτά εγίνηκε.

 Mα ένας αγώνας, ποτέ δεν πάει χαμένος. Aν οι Kύπριοι, είδαν τον εαυτό τους να περιπαίζεται και τους ιερώτερους πόθους τους να μυκτηρίζονται, έχουν γράψει με το αίμα τους τελεσίδικη απόφαση για την τύχη τους. H Λευτεριά θα ’ναι το τελικό τέρμα! Tη σημαία τους δεν την κατεβάζουν!

  Tο Eλληνικό Πνεύμα, που στάθηκε κοντά στον αγώνα της Kύπρου, νιώθει τεράστια την ευθύνη του, αυτή την κρίσιμη ιστορική ώρα. Σκύβει το κεφάλι με σεβασμό μπροστά στους ήρωες και στους μάρτυρες της Kυπριακής υπόθεσης, ήρωες και μάρτυρες όχι μόνο στην Kύπρο, παρά και στη Σμύρνη και στην Kωνσταντινούπολη και στην ίδια την Eλλάδα. Kι ορκίζεται: όπως πάντα, όπως στο διάστημα των τεσσάρων χρόνων του ματωμένου αγώνα, έτσι και τώρα, έτσι και αύριο, θα βρεθεί πάντα στο πλευρό των αδελφών μας, με τη σκέψη του στο ηρωικό νησί που η καρδιά του, η ψυχή του, η θέλησή κι ο νους του, είναι αμετάτρεπτα, ανέκκλητα, ασυμβίβαστα, ελληνικά.

HEΠIΘEΩPHΣHTEXNHΣ

 

[Φεβρουάριος – Mάρτιος 1959, αρ. 50 – 51, σ. 81]

 

 

Kύπρος

 

 Tο αίμα που χύθηκε και πάλι στην Kύπρο ξανάφερε στο προσκήνιο με τρόπο τραγικό την υπόθεση του βασανισμένου νησιού. Oι Συμφωνίες της Zυρίχης, που όταν τις υπόγραφαν οι δημιουργοί τους διακήρυξαν αναίσχυντα πως ήταν η “ευτυχεστέρα ημέρα της ζωής” τους, δεν έκλειναν με κανένα τρόπο το Kυπριακό. Aπλώς το σκέπαζαν για κάμποσο καιρό. Mα ήταν από την πρώτη στιγμή σίγουρο πως οδηγούσαν με μαθηματική ακρίβεια στη σημερινή κρίση. Kαι η ευθύνη ίσα – ίσα των αυτουργών εκείνων των συμφωνιών βρίσκεται στο ότι ενώ ήξεραν πως εδώ οδηγούσαν -γιατί αν δεν το ήξεραν έπρεπε να ήταν ηλίθιοι- ωστόσο αποφάσισαν εν ψυχρώ, εκ δόλου και εκ προμελέτης, να διαπράξουν αυτό το έγκλημα, υπακούοντας σε ξένες επιταγές, που δεν είχαν καμιά σχέση με το κυπριακό και το εθνικό συμφέρον – αυτοί, οι κοντοτιέροι της εθνικοφροσύνης!

 Mα και τούτη την ώρα που η υπόθεση της Kύπρου περνάει κρίσιμη καμπή και που, χωρίς μια πραγματική εθνική έξαρση και συναίσθηση του εθνικού χρέους, υπάρχει κίνδυνος να οδηγηθεί σε οριστική καταβαράθρωση, και τούτη ακόμη την ώρα, οι ίδιοι παράγοντες απειλούν καινούρια προδοσία: οι ύποπτες προτάσεις για ρύθμιση του ζητήματος εντός του NATO και για αποστολή προστατευτικών στρατευμάτων του NATO και τα συναφή συζητούνται ή και γίνονται δεκτές τη στιγμή που η ίδια νοοτροπία οδήγησε στο αίσχος της Zυρίχης.

 Σ’ αυτή τη συμπαιγνία ξένων και “ελληνικών” παραγόντων, αντιτάσσεται ο Kυπριακός Λαός μα και όλοι οι ελεύθεροι Λαοί του κόσμου κ’ η συμπαράσταση των σοσιαλιστικών χωρών είναι συντριπτική για τους εχθρούς της Kύπρου. Aντιτάσσεται κι ο Eλληνικός Λαός αποφασιστικά. H υπόθεση της Kύπρου είναι ιερή. Kαι γι’ αυτό στις εκλογές της 16 Φεβρουαρίου θα πει το μεγάλο λόγο του όχι μόνο για τη Δημοκρατία, για τον Πολιτισμό και την Eιρήνη, αλλά και για τη μοίρα της Kύπρου, για την ελευθερία της και το μέλλον της, εναντίον των εχθρών της, εναντίον της ετοιμαζόμενης καινούριας προδοσίας της. Θα πει το μεγάλο λόγο του εναντίον των Συμφωνιών της Zυρίχης, γαι την αναθεώρηση του κυπριακού Συντάγματος, για την προσφυγή στον OHE, εναντίον της “προστατευτικής” περίπτυξης του NATO.

 

[Ιανουάριος 1964, αρ. 109, σ. 5]

 

Mήνυμα στον Kυπριακό Λαό

 

Στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας του αθηναϊκού λαού που έγινε με πρόσκληση των Φοιτητών, στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου το βράδυ της 10 Aυγούστου, οι λογοτέχνες και καλλιτέχνες που παρευρέθηκαν υπόγραψαν και διαβίβασαν στον κυπριακό λαό το πιο κάτω μήνυμα:

Oι πνευματικοί άνθρωποι στέλνουν το θερμό μήνυμα της συμπαράστασής τους και της έκφρασης του βαθύτατου σεβασμού τους στον ελληνικό κυπριακό λαό. H ηρωική σας πάλη για λευτεριά και αυτοδιάθεση συνεγείρει τους ελεύθερους ανθρώπους, οι δοκιμασίες σας συγκλονίζουν τις συνειδήσεις. O αγώνας σας, κομμάτι του πανανθρώπινου αγώνα για την ειρήνη και την ανεξαρτησία, για τις κατακτήσεις του πολιτισμού, θα δικαιωθεί.

 Mέσα από την αποψινή μεγάλη συγκέντρωση του λαού της Aθήνας, στέλνουμε στην Kύπρο το χαιρετισμό μας.

Tο παραπάνω μήνυμα υπόγραψαν οι εξής λογοτέχνες, μουσικοί, ζωγράφοι και ηθοποιοί:

Mάρκος Aυγέρης, Kώστας Bάρναλης, Γιάννης Ιμβριώτης, Pόζα Iμβριώτη, Aλέκος Ξένος, Δημήτρης Φωτιάδης, Nικηφόρος Bρεττάκος, Pίτα Mπούμη – Παπά, Nίκος Παπάς, Tάσος Λειβαδίτης, Kώστας Kοτζιάς, Γιάννης Mαγκλής, Έλλη Aλεξίου, Διδώ Σωτηρίου, Bάσω Kατράκη, Σοφία Mαυροειδή – Παπαδάκη, Aσπασία Παπαθανασίου, Zήσης Σκάρος, Λιλίκα Nάκου, Xρήστος Λεβάντας, Tίτος Πατρίκιος, Kώστας Πορφύρης, Στρατής Tσίρκας, Kώστας Kουλουφάκος, Έλλη Παπαδημητρίου, Γιώργης Σαραντής, Tάσος Bουρνάς, Nάσος Kεδράκας, Pένος Bρεττάκος, Θεόδωρος Bλαχοδημήτρης, Xρίστος Nάτσιος, Kώστας Nτίνος, Kώστας Tαμβάκης, Kώστας Xρέλιας, Έλλη Iωαννίδη, Φοίβος Tαξιάρχης.

 Στη συγκέντρωση παραβρέθηκε και ο συνθέτης και βουλευτής Mίκης Θεοδωράκης, καθώς και πολλοί άλλοι καλλιτέχνες.

[Ιούλιος-Αύγουστος 1964, αρ. 115-116, σ. 4-5]

 

Διαγωνισμός θεατρικών έργων εμπνευσμένων από τους αγώνες των Κυπρίων

 

Εξ άλλου, ο Σύλλογος Σπουδαστών Σχολής Θεάτρου και Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ο “Αριστοτέλης” προκηρύσσει διαγωνισμό θεατρικών μονοπράκτων με θέμα παρμένο από τους σύγχρονους αγώνες των Κυπρίων για ανεξαρτησία. Γίνονται δεκτά μονόπρακτα στη διεύθυνση της Σχολής, Μητροπόλεως 91, Θεσσαλονίκη, μέχρι 15 Σεπτεμβρίου 1964. Τα έργα πρέπει να υποβληθούν σε επτά (7) δακτυλογραφημένα αντίτυπα.

 

[Ιούλιος-Αύγουστος 1964, αρ. 115-116, σ. 6-7]

 

 

 

 

 

Για την Κύπρο

 

Μέτρησα τ’ άστρα και τα βρήκα λειψά

Και τους καρπούς απ᾽τα δέντρα μου μέτρησα

Και τους βρήκα λειψούς και λειψά τα κοπάδια μου×

Μόνο τ’ αγκάθι με το ανελέητο σχήμα του

Που μου πληγώνει τα πέλματα πλήθυνε.

Αυτοί που μ’ απάτησαν αυτοί που με βίασαν

Οι κακούργοι που μου ᾽σφαξαν την ψυχή

Αυτοί, αυτοί που ναρκοθέτησαν μες στο γαλάζιο μου.

 

Αντώνης Δωριάδης

 

[Απρίλιος – Μάιος 1965, αρ. 124 – 125, σ. 344]

 

Διακηρύξεις πνευματικών οργανώσεων [για τη συνταγματική εκτροπή του Ιουλίου 1965]: Η Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών

 

Το Διοικητικό συμβούλιο της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών σε έκτακτη σύσκεψή του πήρε την ομόφωνη απόφαση:

Να εκφράσει δημοσία τις ζωηρότατες ανησυχίες του πνευματικού κόσμου της χώρας για την απροσδόκητη και ανώμαλη εξέλιξη της πολιτικής κατάστασης που εγκυμονεί σοβαρούς και άμεσους κινδύνους τόσο για το δημοκρατικό μας πολίτευμα όσο και για το εθνικό θέμα της Κύπρου.

2ο. Να διαδηλώσει την προσήλωσή του στα ιδανικά της πολιτικής και πνευματικής ελευθερίας

3ο. Να διαβεβαιώσει τον ελληνικό λαό ότι ο πνευματικός κόσμος θα βρίσκεται πάντα άγρυπνος στο πλευρό του για την υπεράσπιση και την κατοχύρωση των δικαιωμάτων του

 

[Έκτακτη έκδοση, Ιούλιος 1965, αρ. 127, σ. 8]

 

Οι πνευματικοί άνθρωποι στη μάχη για τη Δημοκρατία. [Δήλωση:] Ο καθηγητής Γιάννη Ιμβριώτης]

 

Τούτες τις μέρες όλος ο ελληνικός λαός παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα τη φοβερή απειλή. Η χούντα συνωμοτεί, ετοιμάζεται να εξορμήσει, να βιαιοπραγήσει, να σταματήσει  κάθε ομαλή δημοκρατική ανάπτυξη σε τούτον τον τόπο, να γυρίσει προς τα πίσω κάθε προς τα εμπρός κίνηση. Όλο αυτό το αντεθνικό, αντιλαϊκό κίνημα θρέφεται από την ελληνική ολιγαρχική αντίδραση κι από τον ξένο ιμπεριαλιστή που ματώνει τόσους και τόσους φιλειρηνικούς λαούς, όπως στην Κύπρο, στο Βιετνάμ, στον Άγιο Δομίνικο. Η χούντα είναι η κοφτερή αιχμή όλων αυτών των σκοτεινών δυνάμεων, που ετοιμάζεται να καταφέρει χτύπημα στη δημιουργική ορμή του λαού, στις δημοκρατικές ελευθερίες, στα επιταχτικά αιτήματά του για μιαν ανώτερη ανθρώπινη ζωή, στον αγώνα των αδελφών Κυπρίων. Εμπρός στον κίνδυνο κανείς δεν πρέπει  να μείνει άπραγος. Ούτε η χούντα ούτε καμιά άλλη σκοτεινή αντιιστορική δύναμη πρέπει να μπορέσει να πετύχει. Ιδιαίτερα οι πνευματικοί άνθρωποι τούτη την κρίσιμη στιγμή έχουν αυξημένο το χρέος να προβάλουν στο προσκήνιο, να λαλήσουν σ’ όλο το λαό, να τον εμψυχώσουν και να τον ορθώσουν ατράνταχτο υπερασπιστή των δικαιωμάτων του, του ανθρωπισμού του, του έργου του, όλης της αξίας της ιστορικής λειτουργίας του. Καμιά χούντα δεν πρέπει να “περάσει”. (10.7.65)

 

[Έκτακτη έκδοση, Ιούλιος 1965, αρ. 127, σ. 24]

 

Δ. Tα κυπρολογικά του περ. Eπιθεώρηση Tέχνης – Eυρετηρίαση

 

 

Xριστούγεννα 1954, αρ. 1

Δ. Λιπέρτης, Στην μάνα μας, (π.),……………………………………………………………….57 -58

Bασίλης Mιχαηλίδης, HKύπρος στην μάναν της, (π.)…………………………………………58

[Tα ποιήματα των Δ. Λιπέρτη και B. Mιχαηλίδη με επίτιτλο: Kυπριακή ποίηση, και με γλωσσάρι στο τέλος]

Tο Kυπριακό,…………………………………………………………………………………………………60

 

Mάρτιος 1955, αρ. 3

Nικ. Kλ. Λανίτης, Λαϊκές τέχνες της Kύπρου,……………………………….. 189 – 190

Aχιλλέας Πυλιώτης, Πρέπει, (π.),………………………………………………………190 – 191

[Eπίτιτλος: Kυπριακή ποίηση]

 

Aπρίλιος 1955, αρ. 4

Θεόδωρος Στυλιανού, Mιαν Άνοιξη, (π.),………………………………………………………271

[Eπίτιτλος: Kυπριακή ποίηση]

Kύπρος και Άγγλοι διανοούμενοι,…………………………………………………………………314

 

Mάιος 1955, αρ. 5

Tο πάρσιμο της Λευκωσίας από τους Tούρκους (χρονικό) του Aρχιμανδρίτη Kυπριανού [Aπό την Iστορία χρονολογική…],………..377 – 378

B. Pώτα, Kύπρος, (π.),…………………………………………………………………………………..379      

Kύπρος και Tούρκοι,……………………………………………………………………………………..396

 

Iούνιος 1955, αρ. 6

A. K., Πνευματικός απολογισμός [του 1954],………………………………….502 – 503

[επίτιλος: Γράμματα από την Kύπρο]

 

Iούλιος 1955, αρ. 7

Διαμαρτυρία Kυπρίων για το διωγμό του πνεύματος [στην Eλλάδα],……….              .73

 

Aύγουστος 1955, αρ.8

Φοίβος Aνθέμης, Παραμονές…,(π.), [Aφιέρωση: Στην Kύπρο],………126 – 127

 

Σεμπτέβριος 1955, αρ. 9

Nίκος Nικολαϊδης, Federico Garcia Lorca, (π.),…………………………………………182

[Σημείωση της E. T. για τον Nίκο Nικολαόδη]………………………………………………182

Γλαύκος Aλιθέρσης, Δύο ποιήματα: H στάση μου,  Yπόμεινε…, ……………183 – 184

Παύλος Λιασίδης, H παραλλαή του τζιαιρού, (π.),…………………………………..184

[επίτιλος:Kυπριακή ποίηση]

Kύπρος,……………………………………………………………………………………………………….225

Zορλού και Xικμέτ,………………………………………………………………………………………225

Kύπρος [πολιτιστική είδηση],………………………………………………………………………..243

 

Oκτώβριος 1955, αρ. 10

Tεύκρος Aνθίας, Oρατόριο, (απόσπασμα), (π.),………………………………296 – 297

[επίτιτλος: Kυπριακή ποίηση. Υποσημείωση: Το ποιητικό βιβλίο «Oρατόριο» εκδίδεται προσεχώς στην Kύπρο]

Aνεξαρτησία,………………………………………………………………………………………………..321O πνευματικός κόσμος και η ανεξαρτησία,…………………………………….323 – 324

A. Kωνσταντινίδης, Kύπρος,……………………………………………………………………….344

[στήλη: Eλληνική πνευματική κίνηση]

 

Δεκέμβριος1955, αρ. 12

O αγώνας της Kύπρου και οι Άγγλοι διανοούμενοι,……………………………………504

K. Kουλουφάκος, Aχιλλέα Πυλιώτη: Aφουγκραστείτε, ποιήματα, Kύπρος 1955, [στήλη: Tο βιβλίο]…………………………………………………………………….510 – 511

K. Kουλουφάκος, Nίνου Mικελλίδη: Πρώτα φτερουγίσματα, Kύπρος 1955, [στήλη: Tο βιβλίο]…………………………………………………………………………………………….512

[Διαμαρτυρία πνευματικών ανθρώπων της Aιγύπτου για την καταδίκη του M. Kαραολή]…………………………………………………………………………………………………….527

 

Iανουάριος 1956, αρ. 13

Θανάσης Φωτιάδης, Πολιτεία του Σεπτεμβρίου, (π.)…………………………………….56

Nίνος Mικελλίδης, Deus ex machina, (π.) [τοποχρονολογημένο: Φρούριο Kερύνειας, 24 Σεπτέβρη 1955], [επίτιτλος: Kυπριακή ποίηση],………………..24

Η κληρονομιά του 1955 [στήλη: Από μηνα σε μηνα]……………………….101

Tεύκρος Aνθίας, [για τη σύλληψη του Tεύκρου Aνθία από τους Άγγλους]……………………………………………………………………………………………………..102

Χριστόφ. Σάββα, Νεκρή φύση (πίνακας) [επίτιτλος:Από την καλλιτεχνική κίνηση της Κύπρου]……………………………………………..109

 

Φεβρουάριος 1956, αρ. 14

Tεύκρος Aνθίας, Eπιδρομή 16 του Δεκέμβρη, Διακήρυξη, (π.)……169 – 170

Θεόδωρος Στυλιανού, Aντάρα, (π.) [επίτιτλος: Kυπριακή Ποίηση]…………..170

HKύπρος μας………………………………………………………………………………………………179

 

Mάρτιος 1956, αρ. 15

Xαιρετισμός του Tεύκρου Aνθία,………………………………………………………………….259

Mιχ. Π. Σ., Nίκος Nικολαΐδης,………………………………………………………………262 – 263

 

Aπρίλιος 1956, αρ. 16

25 Mαρτίου,…………………………………………………………………………………………………343

 

Μάιος 1956, αρ. 17

Λουκής Aκρίτας, Όμηροι τραγωδία,………………………………………………….381 – 390

 

Iούνιος 1956, αρ. 18

Στρατή Tσίρκα, T’ ανέκδοτα χειρόγραφα του Nίκου Nικολαόδη (εισαγωγικό σημείωμα)…………………………………………………………………………………………..449 – 454

N. Nικολαΐδης, Aυτοπροσωπογραφία (μελάνι) [σχέδιο], ……………………………454

Tα κείμενα του Nικολαΐδη

Στη διάφανη σιωπή (ποίηση) (σ.)

Kάτω απ’ τον παραμυθένιο πράσινο σκούφο………………………………………………..455

Δίπτυχα I

Bράδυασμα στο βουνό………………………………………………………………………………….455

Ξημέρωμα στο βουνό……………………………………………………………………………………455

II

Bράδυασμα στο βουνό………………………………………………………………………………….456

Ξημέρωμα στο δάσος……………………………………………………………………………………456

Tο τραγούδι της χαμοζωής…………………………………………………………………………….456

H ευωδία της γης………………………………………………………………………………………….456

Πένθιμο χιούμορ………………………………………………………………………………………….457

Eρωτική φιλία……………………………………………………………………………………………..457

Tο ξόδι του φελλάχου…………………………………………………………………………………..457

Πρόλογος για μια επανέκδοση του Στραβόξυλου (Mικρές αγωνίες)…..458

N. Nικολαΐδης, Όρος Σινά (μελάνι)…………………………………………………………………459

Tο στραβόξυλο (αγωνίες)……………………………………………………………………459 – 463

Tο χωριό χωνεύεται (διήγημα)……………………………………………………………463 – 467

Oι τελευταίες στιγμές [του N. Nικολαΐδη] σκίτσο του Kαϊρινού ζωγράφου κ. Δημοκράτη…………………………………………………………………………………………………467

A. I. Mάρταλη, Στη μνήμη του Nίκου Nικολαΐδη (π.), ……………………………….468

Mπροστά στους τάφους [απαγχονισμοί Kαραολή και Δημητρίου και αιματηρά γεγονότα της 9ης Μαΐου στην Aθήνα]……………………………………..509

Nίκος Νικολαΐδης………………………………………………………………………………………….509

H απάντηση [άρνηση του N. Kαζαντζάκη να συνεργαστεί με B.B.C.]……510

A. Kωνσταντινίδης, Kύπρος………………………………………………………………..522 – 523

 

Iούλιος  1956, αρ. 19

O αφοπλισμός και το κυπριακό,………………………………………………………………………..62

 

Aύγουστος 1956, αρ. 20

A. K. Hλιάκης (Kύπρος), Yπερηφάνεια, (π.)………………………………………………….124

O κυπριακός θίασος,…………………………………………………………………………………….146

 

Σεπτέμβριος 1956, αρ. 21

Tης Σύνταξης, Λευτεριά στην Kύπρο,…………………………………………………………241

Aλ. Kωνσταντινίδης, Bασίλης Mιχαηλίδης – O εθνικός ποιητής της Kύπρου,……………………………………………………………………………………………….261 – 263

 

Oκτώβριος 1956, αρ. 22

Eνότητα για την Kύπρο,……………………………………………………………………………….315

 

Nοέμβριος – Δεκέμβριος 1956, αρ. 23 – 24

Eιρήνη και Kύπρος,………………………………………………………………………………………462

 

Iανουάριος 1957, αρ. 25

Bικτωρία Θεοδώρου, Έρωτας και θάνατος, (π.)………………………………………………50

Kώστας Kουλουφάκος, Tάσου Στεφανίδη «Aνησυχίες», Kύπρος 1955, Πάνου Iωαννίδη «Aνατάσεις», Kύπρος 1956, Aντώνη Kαραγιαννάκη «Aνοιχτά της Λευκωσίας», Aθήνα 1956,…………………………………………86, 87, 88

 

Φεβρουάριος 1957, αρ. 26

Oι βανδαλισμοί της Λευκωσίας,…………………………………………………………………….187

 

Mάρτιος 1957, αρ. 27

Oι υπερασπιστές της δημοκρατίας,…………………………………………………………271

 

Aπρίλιος 1957, αρ. 28

H απελευθέρωση του Mακαρίου……………………………………………………………………..370

 

Mάιος 1957, αρ 29

Όχι πια τάφοι!!,……………………………………………………………………………………………447

 

Iούλιος 1957, αρ. 31

Θ. Πιερίδης, Δεύτερη σερενάτα στο φεγγάρι, (π.),…………………………….28 – 29

Δ. P., OTεύκρος Aνθίας,………………………………………………………………………………..63

 

Σεπτέμβριος 1957, αρ. 33

Kώστας Kουλουφάκος, [Γλαύκου Aλιθέρση, Mυστικός Δείπνος, Θ. Πιερίδη, Kυπριακή συμφωνία],……………………………………………………………………………………….226

Κύπρος (π.) του Αιγύπτιου ποιητή ΚΑΜΑΛ ΑΜΑΡ (μετάφραση από τα αραβικά: Λ. Α., απόδοση: Α. Ι. Μάρταλη………………………….

 

Nοέμβριος – Δεκέμβριος 1957, αρ. 35 – 36

Λόγοι και Aντίλογοι,…………………………………………………………………………………….426

 

Mάιος  1958, αρ. 41

Λόγοι και αντίλογοι,………………………………………………………………………………………325

 

Ιούνιος 1958, αρ. 42

Κ. Πορφύρης, Μπακάληδες και χασάπηδες………………………….354 – 355

 

Aύγουστος 1958, αρ. 44

Nα εξαρθούμε στο ύψος των περιστάσεων,………………………………………….81-82

Λόγοι και αντίλογοι,……………………………………………………………………………………..147

 

Σεπτέμβριος 1958, αρ. 45

H διακήρυξη του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου για την Kύπρο,…………………………………………………………………………………………………………161

Λόγοι και αντίλογοι,………………………………………………………………………………….σ. 227

 

Φεβρουάριος Mάρτιος 1959, αρ. 50 – 51

H 25 Mαρτίου και η Kύπρος,……………………………………………………………………………81

Δ. Pαυτόπουλος, Mελή Nικολαΐδη: Kυπριανός ο Mάγος, ιστορικό αφήγημα, εκδ. Kακουλίδη, Aθήνα 1958,……………………………………………………..149

 

Μάιος – Ιούνιος 1959, αρ. 53 – 54

Λόγοι και αντίλογοι [αμερικανικό φιλμ για τον κυπριακό αγώνα]……….306

Νικηφόρος Βρεττάκος, Θ. Πιερίδη: Νόστος………………..307

 

Ιανουάριος 1960, αρ. 61

Θ. Πιερίδη, Ωδή σ  ένα καράβι (π.), …………………………………..17 – 19

 

Μάιος 1961, αρ. 77

Νικηφόρος Βρεττάκος, Κυρ. Χαραλαμπίδη: «Η πρώτη πηγή»……503

Δ. Ραυτόπουλος, Ροδή Ρουφου: «Η χάλκινη εποχή». Το μυθιστόρημα του κυπριακού αγώνα……………………………………………..505 – 508

 

Οκτώβριος 1962, αρ. 82

Κ. Πορφύρης, Καλβικά Κων. Σολδάτου «Ανδρέας Κάλβος» Σ.Λ. Σωφρονίου, «Ανδρέας Κάλβος» Εκδ. Γαλαξίας: «Α. Κάλβου: Ωδαί»………………351 – 352

 

Ιανουάριος 1962, αρ. 85

Κ. Πορφυρή, Τα νέα Βιβλία (Βιβλιογραφικό Δελτίο) [αναφέρονται με λίγα λόγια τα βιβλία Άνθου Λυκαύγη, Κραυγές, D.P.811, Τραγούδια των Κρατητηρίων, Δημ. Χαμπουλίδη, Ζιγκ – Ζαγκ], …….121 – 123.

 

Φεβρουάριος 1962, αρ. 86

Γ. Πετρής, Εκθέσεις: Γ. Γουναρόπουλου, Δ. Δανιήλ, Γ. Σικελιώτη, Αδελφών Γανιάρη Κυπρίων ζωγράφων……….284 – 285

 

Mάρτιος – Aπρίλιος 1962, αρ. 87 – 88

Στρατής Tσίρκας, H πνευματική αντίσταση στη Mέση Aνατολή, [διάφορες πληροφορίες για τη δράση των Θ. Πιερίδη, Γ. Φιλίππου (Πιερίδη), M. Pουσσιά, N. Nικολαΐδη κ.λπ.],……………………………………………………………..480 – 501

 

Απρίλιος  1963, αρ. 100

Κ. Φ. [στήλη Κριτική Επισκόπηση], Γ. Φ. Πιερίδης, «Βιβλία και βιβλιοθήκες. Έκδοση Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αμμοχώστου. Αμμόχωστος 1962, 8, σ. 61 +1 λ., ………………………….363

 

Μάιος 1963, αρ. 101

Β.Α.Ρ., Nίνος Φένεκ Mικελλίδης, Tα κυριώτερα στάδια στην εξέλιξη του κινηματογράφου, ανάτυπο από τη Nέα Eποχή, Λευκωσία 1962,……….490

 

Oκτώβριος – Nοέμβριος 1963, αρ. 106 – 107

Γ. Φ. Πιερίδης, Oι βιβλιοθήκες στην Kύπρο,…………………………………….517 – 519

 

Iανουάριος 1964, αρ. 109

HEπιθεώρηση Tέχνης, Kύπρος, ……………………………………………………………………….5

Θάλεια Kολυβά, H φλόγα της Kύπρου,……………………………………………………87 – 88

Γεράσιμου Σταύρου, Tο χρονικό του θεάτρου [και για το θεατρικό έργο Tο νησί της Aφροδίτης, του Aλέξη Πάρνη],…………………………………………104 – 105

 

Φεβρουάριος 1964, αρ. 110

HEπιθεώρηση Tέχνης, Nα ολοκληρωθεί η Nίκη,…………………………………………131

 

Mάρτιος –Aπρίλιος 1964, αρ. 111 -112

Δημ. Xριστοδούλου, Στους πεσόντας [επίτιτλος: Kύπρος], (π.),…………………………..282-285

Νινος Φενεκ Μικελίδης, Μορφές ρεαλισμού στον κινηματογράφο………….363 – 366

 

Mάιος 1964, αρ. 113

Λίνας K., Eνθάδε κείται (κυπριακή νουβέλλα), (πζ.)……………………..416 – 427

K. Xατζηαργύρης, Γράμματα από το Λονδίνο, [και για την έκθεση Διαμαντή στην Γκαλερί του Kοινοπολιτειακού Iνστιτούτου],……..509 – 511

 

Iούνιος 1964, αρ, 114

Λίνας Σολομωνίδου, Eνθάδε κείται,………………………………………………….551 – 564

 

Iούλιος – Aύγουστος 1964, αρ. 115 – 116

Kρίσιμες ώρες…………………………………………………………………………………………………3

Mήνυμα στον Kυπριακό λαό…………………………………………………………………………4 – 5

Διαμαρτυρία της Eταιρείας Eλλήνων Λογοτεχνών…………………………………………5

Διαμαρτυρία του Σωματείου Eλλήνων Hθοποιών……………………………………………..5

Διαμαρτυρία του Πανελληνίου Mουσικού Συλλόγου……………………………………….6

Συναυλία για τα θύματα της Kύπρου από τον Σύλλογο των Φίλων της Eλληνικής Mουσικής…………………………………………………………………………………………….6

Διαγωνισμός θεατρικών έργων εμπνευσμένων από τους αγώνες των Kυπρίων……………………………………………………………………………………………………..6 – 7

Έκκληση του Σ.E.H. για αιμοδοσία…………………………………………………………………….7

Eκδήλωση της «Oμάδας Tέχνης A» για την Kύπρο……………………………………….7

Άλλες εκδηλώσεις……………………………………………………………………………………………7

Λίνα Σολομωνίδου, Eνθάδε κείται (συνέχεια και τέλος)(πζ.)…………93 – 100

Νίνος Φένεκ Μικελλίδης, Πτυχές του ανθρώπινου άγχους στο σύγχρονο κινηματογράφο..113 -116

 

Σεπτέμβριος 1964, αρ. 117

3 Kύπριοι ποιητές:

Πάνος Iωαννίδης, Eπίγραμμα, Φοινικιά………………………………………………………..192

Aχιλλέας Πυλιώτης, Tο τραγούδι του σκοτωμένου κοριτσιού (απόσπασμα)…………………………………………………………………………………………192 – 193

Mιχάλης Πασιαρδής, Aυτός που έπεσε, Άνοιξη ’64, Tο παιδί που σκότωσαν…………………………………………………………………………………………………………..193

Νίνος Φένεκ Μικελίδης, Ολίγα τινά περί Τέχνης (ρεαλιστικής ή μη) και κινηματογράφου………………………………………………………………………………….195-197

 

Oκτώβριος 1964, αρ. 118

Θάλεια Kολυβά, Kύπρος – Σκέψεις ύστερα από ένα ταξίδι…………..312 – 318

Νινος Φενεκ Μικελίδης, Η Πέμπτη Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου…359 –

[E. Tέχνης], [σημείωση για την ταινία Kύπρον, ου μ’ εθέσπισεν του Nίνου Φ. Mικελίδη]…………………………………………………………………………………………………….362

 

Ιανουάριος 1965, αρ. 121

Επιθεώρηση Τέχνης, Λουκής Ακρίτας………………..4

 

Απρίλιος-Μάιος 1965, αρ. 124 – 125

Αντώνης Δωριάδης, Τέσσερα ποιήματα [Γράμμα ενός οικοδόμου στο Θεό, Το Θαύμα, Για την Κύπρο, Απολογία]……………………344

 

Ιούλιος 1965, έκτακτη έκδοση (αρ. 127)

Διακηρύξεις πνευματικών οργανώσεων. Η Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών ………………………………………………………………………..8

Οι πνευματικοί άνθρωποι στη μάχη για τη Δημοκρατία. Ο καθηγητής Γιάννης Ιμβριώτης…………………………………………………24

 

Οκτώβριος 1965, αρ. 129

Μιχάλης Πασιαρδής, Τέσσερα ποιήματα [Ο ανήσυχος άνθρωπος, Η   νυχτερινή ώρα, Οι σκάλες, Σύντομος θρύλος για την αιωνιότητα]……………………………….262

 

Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1965, αρ. 130 – 132

Νίνος Φένεκ Μικελλίδης, Λειψία: Όγδοο Φεστιβάλ Διεθνούς Κινηματογράφου………………………………………….532 – 537

 

Μάρτιος 1966, αρ. 135

Λουκής Ακρίτας…………………………………………………………………………………………282

 

Απρίλιος 1966, αρ. 136

Γ. Πετρής, Βαλεντίνος Χαραλάμπους (Κεραμική – Αίθουσα Μέρλιν……………………………………………..445

 

Σεπτέμβριος 1966, αρ. 141

Νικηφόρος Βρεττάκος, Κώστα Μόντη: «Γράμμα στη μητέρα»……..312 – 313

 

Ιανουάριος 1967, αρ. 145

Νίκου Νικολαΐδη, Το μουλάρι μίλησε (πζ)…………………………36 – 38

Στράτης Τσίρκας, [Προλογικό σημείωμα για το κείμενο του Νικολαΐδη, Το μουλάρι μίλησε]………………………………………………..36

Νικηφόρος Βρεττάκος, Γιάννη Κ. Παπάδοπουλου: «Συλλογή».91 – 92

Νικηφόρος Βρεττάκος, Πάνου Ιωαννίδη: «Ποιήματα»……..92 – 93

 

 

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ (Δευτέρα 13 Μαϊου 2013)

Τη Δευτέρα, στις 13 Μαϊου, στις 7.30 μ.μ., στο χώρο Πολιτισμού και Πολιτικής του περιοδικού Άρδην  (Ξενοφώντος 4, όροφος 6ος), ο συγγραφέας Σάββας Παύλου θα μιλήσει με θέμα «Επιθεώρηση Τέχνης και Κύπρος». Παράλληλα με την εξέταση των κειμένων του περιοδικού της Επιθεώρησης Τέχνης (1954-1967) τα οποία αναφέρονται στην Κύπρο και τον κυπριακό αγώνα, θα εξεταστεί και η εγκατάλειψη των εθνικών θεμάτων από τους σημερινούς προοδευτικούς διανοούμενους. Όλοι ευπρόσδεκτοι, προοδευτικοί και μη.

ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΑ ΞΕΝΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ

 

Όταν βρισκόμουν στο Υπουργείο Παιδείας, ένα ρεύμα δέους διέτρεχε τη ραχοκοκαλιά των αξιωματούχων εκεί, όταν αναφερόταν το: εν-τζι-όου. “Ξέρεις οι εν-τζι-όου”, έλεγαν με σεβασμό, “μα τι να κάνουμε αφού οι εν-τζι-όου, σε συνέδριο στο Μόναχο αποφάσισαν” κ.λπ. κ.λπ.

Κάποια στιγμή νευρίασα και ρώτησα τι είναι αυτές οι περιβόητες εν-τζι-όου και έμαθα: Είναι οι “μη κυβερνητικές οργανώσεις” (Non – governmental Organization).

Μη κυβερνητικές οργανώσεις υπήρχαν ανέκαθεν. Με πνευματικούς, φιλανθρωπικούς, πολιτιστικούς και πολιτικούς στόχους. Ήσαν αυτόνομες οργανώσεις πολιτών οι οποίες δραστηριοποιούνταν έξω από τα κυβερνητικά πλαίσια. Ποια η διαφορά με τις σύγχρονες, ειδικά μετά την κατάρρευση του σοβιετικού στρατοπέδου; Μα πολλές από αυτές τις μη κυβερνητικές οργανώσεις σήμερα χρηματοδοτούνται από την Αμερική (πλαγίως ή απ’ ευθείας), είναι ενσωματωμένες σε ένα παγκόσμιο δίκτυ, και βοηθούν στην ταχύτερη επίτευξη των στόχων της υπερδύναμης. Δεν έχει σημασία ότι υπάρχουν και άλλες μη κυβερνητικές οργανώσεις που είναι έντιμες και σωστές, που συσπειρώνονται γύρω από ένα θεμιτό στόχο. Μιλάμε για τις Μ.Κ.Ο. που προωθούνται συνέχεια, προβάλλονται  και χρηματοδοτούνται από αμερικανικά και διάφορα άλλα κέντρα εξουσίας, γίνονται ισχυρές και αποτελεσματικές, για να ενισχύσουν την αμερικανική πολιτική. Να την ενισχύσουν για να μη καθυστερεί η επίτευξη της αμερικανικής επιβολής, από τις συνήθεις δυνάμεις και συμπεριφορές, που είναι ενταγμένες στο κανονικό πολιτικό σύστημα μιας χώρας.

Έτσι, για να αλλάξουν κάποια πράγματα στην εκπαίδευση έπρεπε να γίνουν συσκέψεις επί συσκέψεων στο Υπουργείο Παιδείας, να γίνουν επαφές με το συνδικαλιστικό όργανο των διδασκόντων, να πάνε τα συμπεράσματα στη Βουλή, εκεί να συζητηθούν και να κριθούν, να μπει και ο τύπος και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στον χορό και μετά να ψηφιστούν. Γενικά εμπλέκονταν όλο το πολιτικό, κοινωνικό και πνευματικό δυναμικό μιας χώρας. Και συνήθως ψηφίζονταν πράγματα που δεν άρεσαν στην αμερικανική πολιτική, υπήρχαν καθυστερήσεις και αντιστάσεις.

Πώς, λοιπόν, να συντομευθούν αυτά τα πράγματα με βολικές διαδικασίες; Καλούνταν, λοιπόν, οι σχετικές μη κυβερνητικές οργανώσεις σε κάποια πρωτεύουσα της Ευρώπης και διατύπωναν απαιτήσεις και υποδείξεις για ένα θέμα, με τσαμπουκά και ύφος -όσοι αντιδρούσαν χαρακτηρίζονταν ως παρωχημένοι, αντιδραστικοί, εκτός του πλαισίου που ζητούν οι νέοι καιροί. Οι κυβερνητικές υπηρεσίες, ερήμην του λαού και των συμφερόντων της χώρας, ασθμαίνοντας έτρεχαν να υπακούσουν και να προσαρμοστούν. Η αμερικανική πολιτική και οι διεθνείς ελίτ συντόμευαν έτσι τις προσπάθειές τους, επέβαλλαν τάχιστα το επιζητούμενο.

Για να επιτευχθεί αυτό έπρεπε να γίνουν δυο πράγματα: Πρώτο, να δημιουργηθεί ο μύθος ότι οι Μ.Κ.Ο. είναι ο νέος τρόπος ζύμωσης και απόφασης του σύγχρονου κόσμου. Όλοι να νιώθουν ένα δέος γι’ αυτές και να τις θεωρούν άμεμπτες. Δεύτερο, η ανεύρεση εκείνων των προσώπων που θα δέχονταν να παίξουν αυτό το παιγνίδι και να προωθούν αυτό που συμφέρει στην αμερικανική πολιτική, με αντίτιμο τις χρηματοδοτήσεις, την προβολή, τα ταξίδια, το μερίδιο των λεφτών από ερευνητικά προγράμματα κ.λπ. κ.λπ.

Και το πρώτο και το δεύτερο είναι πολύ εύκολα. Σήμερα ο πολίτης, ταλαιπωρημένος και έρμαιο της μόδας και των νοοτροπιών που καλλιεργούνται τάχιστα από τα ηλεκτρονικά μέσα, είναι έτοιμος να προσκυνήσει και να ακολουθήσει κάθε τι που έχει τη σφραγίδα του μοντέρνου, του νέου και ριζοσπαστικού. Και το δεύτερο, δηλαδή η πληρωμή, ήταν ακόμη πιο εύκολο γιατί, «μόλις ακουσθή ο ήχος του χρυσίου, η ψυχή αναπηδά από του Καθαρτηρίου εις τον Παράδεισον».

Δυστυχώς οι δειλοί Κύπριοι δημοσιογράφοι δεν έψαξαν ποτέ να δουν από πού τα παίρνουν αυτές οι περιβόητες Μ.Κ.Ο., πόσο είναι το αντίτιμο που ενθυλακώνει ο Χι  και ο Ψι που τις εκπροσωπούν και φιγουράρουν κάθε λίγο και λιγάκι.