Οι κλειτοριδεκτομείς
Η Κύπρος στάθηκε σκληρή με τους Έλληνες «προοδευτικούς». Σε κάθε απελευθερωτικό πρόταγμα της κάθε εποχής, ο κυπριακός ελληνισμός συνταυτιζόταν και συμπορευόταν: Συγκρότηση εθνικών κρατών, αντιαποικιακός αντιιμπεριαλιστικός αγώνας, αυτοδιάθεση των λαών, δημοκρατικά ιδεώδη, ανθρώπινα δικαιώματα, ευρωπαϊκά προτάγματα. Γιατί ο κυπριακός ελληνισμός ήταν η λαϊκή έκφραση της έννοιας «Κύπρος», γιατί είχε τις ιστορικές περγαμηνές δικές του, γιατί κοινωνικά, πολιτιστικά και ιδεολογικά ήταν ώριμος να εκφράσει τους νέους καιρούς και να συμπορευτεί μαζί τους. Πάντοτε, σ’ όλα του τα απελευθερωτικά αιτήματα και προτάγματά του, θα αντιμετώπιζε όμως τις ανασχετικές δράσεις της Αγγλίας και της Τουρκίας, συνήθως αλληλοσυμπληρούμενες. Και πανίσχυρες.
Στην ηγετική τάξη της Κύπρου και της Ελλάδας επικράτησε η γραμμή του συμβιβασμού λόγω της αδήριτης αναγκαιότητας και του συσχετισμού δυνάμεων. Μπορεί κάποιος να διαφωνεί με την επιλογή αυτή, όμως σέβεται το ότι δηλώνει αυτό που επιλέγει: συμβιβασμός. Από τους προοδευτικώνυμους θεωρητικούς κύκλους της Ελλάδας και της Κύπρου υπάρχει σύμπλευση στην επιλογή αυτή όμως εκ μέρους τους σημειώνεται ταυτόχρονα και θόλωμα των νερών. Η προοδευτική σηπία εκχύνει το μελάνι της, ο συμβιβασμός δεν ονομάζεται με το όνομά του, γίνεται πια: καθήκον των προοδευτικών δυνάμεων, επιταγή των μοντέρνων καιρών, αίτημα του αντισοβινισμού και του αντιεθνικισμού, επαναστατικό πρόταγμα και ρηξικέλευθη αντιμετώπιση του Κυπριακού. Μένει να ερευνηθεί με ποιους υπόγειους ή εμφανείς δρόμους οι θιασώτες κάθε αντιαποικιακού κινήματος σ’ όλα τα μήκη και πλάτη της γης, οι ένθερμοι υποστηρικτές όλων των κύκλων αμφισβήτησης και ανατροπής, οι διαπρύσιοι κήρυκες κάθε αγώνα εναντίον της αμερικανικής και ιμπεριαλιστικής επιβουλής, οι άνθρωποι που εκστασιάζονταν με την επέλαση στα χειμερινά ανάκτορα της Πετρούπολης και με τη μορφή του Τσε Γκουεβάρα, ανακάλυψαν όλα αυτά τα θεωρητικά τερτίπια για να μην παραδεχτούν απλώς ότι η Τουρκία είναι δυνατή και πρέπει να τη φοβόμαστε. Το πράγμα αγγίζει τους δρόμους ψυχαναλυτικών ερμηνειών, και μένει για διερεύνηση. Πάντως ένας Λιάκος που υποστηρίζει ότι πρέπει να γίνει ο συμβιβασμός στο Κυπριακό, γιατί η Τουρκία είναι ισχυρή και πρέπει να τη φοβόμαστε, χάνει αμέσως κάθε έξωθεν καλή μαρτυρία προοδευτισμού, ένας Λιάκος, όμως, που υποστηρίζει ότι αυτό αποτελεί ριζοσπαστική και προοδευτική επιλογή, φαίνεται προοδευτικός σύγχρονος διανοούμενος που προτάσσει τα στήθια εναντίον των «βυσσοδομούντων εθνικιστών».
Ακόμη, η λύση του συμβιβασμού θέλει κατεδάφιση κάθε περηφάνιας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο περίφημο βιβλίο της ιστορίας για την Γ’ Λυκείου, που ξεσήκωσε τελευταία τόσο θόρυβο, μέσα στις δέκα, μόνο, γραμμές που σχετίζονται με την Κύπρο αναφέρονται και οι δύο κυπριακές εξεγέρσεις των νεοτέρων χρόνων. Η εξέγερση των Οκτωβριανών (1931) και ο αγώνας του 55 – 59. Και στα δύο οι συγγραφείς του εγχειριδίου αναφέρονται καταδικαστικά και απαξιωτικά. Η πρώτη ήταν αυθόρμητη, ανοργάνωτη, βραχύχρονη λαϊκή εξέγερση, η δεύτερη ήταν ένας αγώνας ένοπλος, μακροχρόνιος, οργανωμένος με συνωμοτικό μηχανισμό. Τι συμβαίνει λοιπόν και οι δυο εξεγέρσεις των Κυπρίων, δυο όλες κι όλες στα τελευταία 170, περίπου, χρόνια, αναφέρονται απαξιωτικά; Αν προσιδιάζει στις συνθήκες της Κύπρου η μαζική και άοπλη διεκδίκηση θα έπρεπε να ακουγόταν ένας λόγος επαίνου για την πρώτη (τα Οκτωβριανά), αν προσιδιάζει ο οργανωμένος μακροχρόνιος ένοπλος αγώνας θα έπρεπε να ακουγόταν ένας λόγος επαίνου για τη δεύτερη (ΕΟΚΑ 1955 – 59). Τίποτα, οι συγγραφείς αποτιμούν απαξιωτικά κάθε εξέγερση, μη μείνει τίποτα ορθό. Με μια δήθεν προοδευτίζουσα ιδεολογία η οποία όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση αποκρύβει την υποστήριξη της Γ’ Διεθνούς (που εξέφραζε και απηχούσε τότε εκατομμύρια ανθρώπους του πλανήτη μας) στην κυπριακή εξέγερση των Οκτωβριανών, αποκρύβει την υποστήριξη της ελλαδικής αριστεράς στον αγώνα της ΕΟΚΑ και ότι ο αγώνας του 55 – 59 διεμβόλισε, για πρώτη φορά επιτυχημένα, την ιδεολογία της μετεμφυλιακής νικήτριας δεξιάς, που ταυτιζόταν με τα αγγλοαμερικανικά κέντρα λήψης αποφάσεων, αφού ο αγώνας του κυπριακού ελληνισμού για Αυτοδιάθεση – Ένωση βρισκόταν σε πλήρη ρήξη με αυτά και αποκάλυπτε και υπονόμευε τις ελλαδικές εξαρτήσεις και υποταγές.
Η ιδεοληψία και η προκάτ άποψη για την Κύπρο είναι λοιπόν σαφής και εμφανής: Οι Κύπριοι δεν δικαιούνται μερίδιο εξανάστασης, μεταρσίωσης και μέθεξης, δεν τους αναλογεί περίοδος δυναμικής διεκδίκησης και περηφάνιας, δεν μπορούν να παρεμβαίνουν στην ιστορική εξέλιξη με εξεγέρσεις και πνεύμα αυτοθυσίας, πρέπει να παραμείνουν μίζερα και παθητικά ανθρωπάρια, άθυρμα στις δοσοληψίες και διακανονισμούς της διπλωματικής συναλλαγής και του διεθνούς δούναι και λαβείν, μια κοινότητα που θα πρέπει εσαεί να ετεροκαθορίζεται στα διαβούλια μυστικών αιθουσών και στους διαδρόμους των διπλωματικών παρασκηνίων και πάντα άλλοι να δημιουργούν τη μοίρα της.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η ελλαδική προοδευτίζουσα ιδεοληψία αντιμετωπίζει την κυπριακή ιστορία επιπόλαια. Μάλλον είναι ο κανόνας. Χωρίς μελέτη και πηγές, χωρίς εμβάθυνση και προβληματισμό, προχωρούν συνήθως ακάθεκτοι. Στο κρεβάτι του Προκρούστη που δημιουργούν μερικές ιδεοληπικές μπροσούρες τοποθετούν την Κύπρο και αναλόγως την ακρωτηριάζουν ή την εξαρθρώνουν για να ταιριάσει με την προκάτ ιδεολογική κατασκευή.
Υπάρχει και κάτι άλλο. Η εξέγερση του 31 και, κυρίως, ο αγώνας του 55 – 59 δημιούργησαν πανίσχυρους συνεκτικούς δεσμούς στην κυπριακή κοινωνία. Μετακενώνουν αισθήματα περηφάνιας και εξανάστασης, αγωνιστικότητας και διεκδίκησης. Κάνουν τον κυπριακό ελληνισμό πιο πεισματάρικο και διεκδικητικό. Πιστεύω ότι η λογική των διεθνών κέντρων, καθώς και των ελλαδικών και κυπριακών που συμπλέουν και συναινούν, ζητά τον κυπριακό ευνουχισμό, την παραίτηση και τη μη μετοχή σε αισθήματα εξανάστασης και διεκδίκησης για να προωθηθεί καλύτερα η γραμμή του κλεισίματος, σύμφωνα με τους σχεδιασμούς των πλανηταρχών.
Δεν είναι λοιπόν καθόλου τυχαία τα συνεχή χτυπήματα και οι υπονομεύσεις των αγώνων του κυπριακού ελληνισμού που σημειώνονται τα τελευταία χρόνια. Αποτελούν μέρος της ιδεολογικής προετοιμασίας για την αποδοχή αυτής της λύσης. Χαρακτηριστικό της επιπολαιότητας που χαρακτηρίζει τις κρίσεις των προοδευτικώνυμων Ελλήνων κριτικών αποτελεί και τρόπος που «αποτελειώνουν» τον αγώνα του 55 – 59 και αποτελεί τη θεωρητική τους κατακλείδα στο περί ου ο λόγος εγχειρίδιο Ιστορίας: Ότι τα ριζοσπαστικά αντιαποικιακά κινήματα του τρίτου κόσμου έδιναν προτεραιότητα όχι μόνον στην εθνική απελευθέρωση αλλά και στην κοινωνική πρόοδο ενώ στην Κύπρο η ΕΟΚΑ πρόβαλλε έναν κοινωνικά υπερσυντηρητικό εθνικισμό.
Όμως: «Ένας περήφανος Κικούγιου δεν μπορεί να πάρει γυναίκα που δεν έχει κάνει κλειτοριδεκτομή» διακηρύσσει με έπαρση στο βιβλίο του ο αρχηγός αντιαποικιακού κινήματος που θεωρείται από τους Έλληνες προοδευτικώνυμους αναλυτές ως έκφραση του ριζοσπαστικού κοινωνικού κινήματος και των προοδευτικών ιδεών. Ο λόγος: Γιατί το κίνημα που ηγήθηκε είχε, τότε, την πλήρη έγκριση της Μόσχας. Έχει δηλαδή το πιστοποιητικό που χρειάζονται οι Έλληνες προοδευτικοί κριτικοί για να προχωρήσουν στις ομαδοποιήσεις και κατατάξεις που καθορίζει η διατέμνουσα γραμμή: προοδευτικό / συντηρητικό.
Κι ενώ η Υπηρεσία Μετανάστευσης των Ηνωμένων Πολιτειών έλαβε μέτρα ενάντια σε αυτή την βαρβαρότητα και οι Αμερικανοί, από το 1996, παραχωρούν άσυλο σε κορίτσια που απειλούνται με ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων στις χώρες καταγωγής τους,[1] οι περιώνυμοι προοδευτικοί μας συγγραφείς, όταν αξιολογούν την κοινωνική συντηρητικότητα ή προοδευτικότητα των διαφόρων κινημάτων, δεν συνυπολογίζουν και την κλειτοριδεκτομή.
Δεν μπορώ να συνδυάσω ριζοσπαστισμό / κοινωνική πρόοδο με τη βαρβαρότητα του σεξουαλικού ακρωτηριασμού των γυναικών. Στην Κύπρο η ΕΟΚΑ όχι μόνο δεν διανοήθηκε ποτέ το σεξουαλικό ακρωτηριασμό οποιασδήποτε γυναίκας, αλλά συνέτεινε τα μέγιστα στην άνοδο της θέσης της γυναίκας, σε επίπεδο που είχαμε ακόμη και γυναίκα τομεάρχη.[2] Όσοι γνωρίζουν κυπριακή ιστορία γνωρίζουν επίσης ότι ο γυναικείος πληθυσμός του νησιού συμμετείχε μαζικά στον αγώνα του 55 – 59 και μέσα από το καμίνι αυτού του αγώνα η γυναίκα κέρδισε πρωτοφανέρωτα πράγματα για την παλιά συντηρητική κοινωνία της Κύπρου. Λοιπόν οι προηγούμενες αναφορές επιβάλλουν να δούμε ξανά τη σημαίνει ριζοσπαστισμός και κοινωνική πρόοδος σε ένα κίνημα και να συμπεριλάβουμε πολλές παραμέτρους. Με όλα αυτά δεν θέλω να υποστηρίξω ότι οι Αντώνης Λιάκος, Σία Αναγνωστοπούλου και Αλέξης Ηρακλείδη με τους οποίους συζήτησα στη Λευκωσία, σε εκδήλωση του ΟΠΕΚ, τα σχετικά με το νέο βιβλίο της Ιστορίας, είναι ένθερμοι οπαδοί της κλειτοριδεκτομής. Απλώς αποδεικνύουν ότι οι Έλληνες προοδευτικώνυμοι κριτικοί έχουν στο τσεπάκι ετοιματζίδικες λύσεις και αναφορές για το κυπριακό και ενώ είναι διαπρύσιοι κήρυκες επαναξιολογήσεων, ανασημασιολογήσεων, για το φωτισμό των ιστορικών φαινομένων από νέες πλευρές κ.λπ. κ.λπ., όταν φτάνουν στο θέμα της Κύπρου παραμένουν στατικοί σαν δογματικοί σταλινικοί της δεκαετίας του 1950, ενσωματώνοντας απλώς στην ιδεολογική τους σκευή και έναν ρεβανσισμό γιατί δεν ηγήθηκαν στον προ πεντηκονταετίας Κυπριακό αγώνα οι εγκεκριμένες, από το κογκλάβιο του προοδευτισμού, δυνάμεις.
[1] ) Βλ. Arthur Clarke, 3001 Η τελική Οδύσσεια, μετάφραση Γ. Μπαρουξής, εκδ. Bell, Αθήνα 2001, σ. 303 – 304.
[2] Ελενίτσα Σεραφείμ-Λοϊζου, Ο απελευθερωτικός αγώνας της Κύπρου 1955-1959 Όπως τον έζησε μια τομεάρχις, Λευκωσία 3η έκδ. 2005 (πρώτη έκδοση 1982)
Σάββας Παύλου 