ΜΑΣΤΕΡ, ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΜΑΣΤΕΡ

  

Όταν το Υπουργείο με μετάθεσε στο νυχτερινό γυμνάσιο, τη δεύτερη μέρα βρήκα ένα ερωτηματολόγιο στη θυρίδα μου. Ποιες καινοτομίες εισήγαγε στη διοίκηση του σχολείου, Πώς αξιολογείτε κ.λπ. Δεν κατάλαβα και πολλά πράματα.  Η συνάδελφος με τον κότσο ήλθε κοντά. Άπλωσε το χέρι να το πάρει, σταθερή και μ’ ευγένεια επικυρωμένη. Είσαστε καινούργιος εσείς και δεν χρειάζεται να το απαντήσετε, μου είπε. Εξήγησε αμέσως με έπαρση: Είναι για το μάστερ μου στην Αγγλία, στο Πανεπιστήμιο του Λέντεξ, διοίκηση σχολείων και παιδαγωγικά.

 Σκέφτηκα να πω κάτι που να της κόψει κάθε διάθεση για συνέχεια όμως αναλογίστηκα «καινούργιος είσαι, μην έρθει κι εδώ η φήμη ότι είσαι σκουντούφλης και βαρετός», ρώτησα λοιπόν κι εγώ με προκάτ ενδιαφέρον. Άρχισε να κελαρίζει ασταμάτητα:

Το θέμα της είναι τα τέσσερα χρόνια της διεύθυνσης της κυρίας Παρτζίλη στο Εσπερινό Γυμνάσιο Λεμεσού. Εξαιρετική γυναίκα, αφυπηρέτησε πέρσι από το σχολείο αυτό, και στην ερωτηματική ματιά μου πρόσθεσε: «Κρίμα που δεν προλάβατε να τη γνωρίσετε». Η κυρία Παρτζίλη λοιπόν, ο τρόπος διοίκησής της και οι καινοτομίες της, η αντιμετώπισή της από τους μαθητές, που ’ναι πάντα δύσκολοι -μεγάλοι στην ηλικία και άνθρωποι της δουλειάς που πάνε νύχτα σχολείο-, καθώς και από το διδακτικό προσωπικό. Αναδίφησε τα πρακτικά του καθηγητικού συλλόγου στην τετραετία της κ. Παρτζίλη, είδε στο αρχείο την αλληλογραφία του σχολείου με το υπουργείο απ’ το ’88 ως το ’92, τα προβλήματα και τις λύσεις που έδωσε. Μοίρασε σχετικό ερωτηματολόγιο στους καθηγητές και τους μαθητές καθώς και στην κυρία Στέλλα της γραμματείας και μόλις το πάρει πίσω θ’ αρχίσει την ταξινόμηση. Περιμένει και συνεργασία από το Σύνδεσμο αποφοίτων του Εσπερινού Γυμνασίου, γιατί πολλοί μαθητές που τη γνώρισαν έχουν πάρει το απολυτήριο και θέλει  και τη δική τους γνώμη. Εν τέλει  έχει κοιτάξει αρκετές μεταπτυχιακές μελέτες για να πάρει ιδέες και καθοδήγηση για τη δική της, όλο απ’ αυτές  διαβάζει τελευταία κι αυτή που κρατεί τυπώθηκε πριν από δυο μήνες και μου ’δειξε το εξώφυλλο, ο τίτλος ήταν για ένα παιδαγωγικό περιοδικό της Λευκωσίας στα χρόνια του ’30. Και να που η έγκριση του μάστερ είναι επικείμενη,  θα έφτανε τις ογδόντα σελίδες, μια συμβολή στο θέμα όπως η εξεταζόμενη περίπτωση είναι γυναίκας που ανέλαβε ένα δύσκολο σχολείο, η καταξίωση της γυναικείας διεύθυνσης λοιπόν,  η επικείμενη προαγωγή της μετά το μεταπτυχιακό κλπ. Στρίγγλα, σκέφτηκα, να που δεν είναι για να σώσεις την παιδεία αλλά η προαγωγούλα.

Κύριε ελέησον, είπα όταν με άφησε επιτέλους, και το είπα όπως θα ακουόταν βρισιά, αν σηκώνει μάστερ η κυρία Κρεμμυδοπούλου γιατί όχι κι ο μακαρίτης θείος μου Χριστόδουλος Τζιονής, για μια δεκαετία πρόεδρος κοινότητας Κοκκινοτριμιθιάς, της περιώνυμης γενέτειράς μου, που δεξιώθηκε μάλιστα και τον Τσώρτσιλ; Σκέφτηκα αμέσως τον τίτλο: «Η προεδρία Χριστοδούλου Τζιονή στην κοινότητα Κοκκινοτριμιθιάς 1942 – 1950». Η οριοθέτηση της μελέτης ήταν εύκολη. Πληθυσμιακά κοινότητας, προβλήματα, ασχολίες και παραγωγή των αγροτοποιμένων της. Μετά, ιδρύματα του χωριού, σχολείο και εκκλησία, αγροτικός σύλλογος και συνεργατική. Ο διορισμός του από τους Άγγλους, ήτανε πόλεμος τότε και ήθελαν τη συναίνεση του κόσμου, άφησαν τις σκληρότητες κι έβαλαν προέδρους άξιους που τους ήθελε η κοινότητά τους. Αυτά τα γενικά για πλαίσιο, φύγαν οι πρώτες είκοσι σελίδες. Μετά κάποια για τις δραστηριότητες της προεδρίας, εύκολο κι αυτό καθώς στο δημόσιο αρχείο υπάρχουν διάφορες επιστολές με την υπογραφή του, που έστειλε στον κυβερνήτη και τις υπηρεσίες του, για θέματα του χωριού: επέκταση νεκροταφείου, ανακαίνιση σχολείου, θέμα γεωτρήσεων. Οι Άγγλοι ήταν τακτοποιημένοι και για κάθε χωριό είχαν φάκελο μ’ όλα τα σχετικά, αλληλογραφία και στοιχεία. Φύγαν άλλες τριάντα, φτάσαμε στις πενήντα σελίδες. Μετά το φοβερό των μελετών αυτών: το ερωτηματολόγιο. Μοιράζεις ένα φυλλάδιο με δέκα ερωτήσεις σε καμιά εκατοστή ανθρώπους που είναι πάνω από πενήντα χρονών και τον θυμούνται: Άφησε καλές εντυπώσεις; Ποιο θεωρείτε το πιο σημαντικό της προεδρίας του; και άλλες παρόμοιες κι αρχίζει μετά η περίφημη επεξεργασία των στοιχείων: Επί συνόλου 100 απαντήσεων 87 θεωρούν ότι κ.λπ. κ.λπ. φτάσαμε έτσι στις ογδονταπέντε σελίδες. Ε, είναι και η δεξίωση του Τσώρτσιλ, κάπου θα βρω να τη βολέψω κι αυτή, στο αγγλικό πανεπιστήμιο θ’ αρέσει. Είχε έρθει στην Κύπρο το ’43 ο Τσώρτσιλ πηγαίνοντας στην Άδανα για να συναντήσει τον Ινονού, ήθελε να βγάλει την Τουρκία στον πόλεμο κατά της Γερμανίας, κι αλοίμονό μας αν τα κατάφερνε, οι Τούρκοι ξέρουν να βγάζουν κέρδος από κάθε κίνησή τους. Κι οι Άγγλοι πληρώνοντάς τους με ξένα κόλλυβα, απ’ τα δικά μας θα ’διναν όπως πάντα. Γύρω γύρω απ’ το χωριό υπήρχαν χιλιάδες στρατιώτες από Γκούρκας των Ιμαλαϊων μέχρι ξεσταχυασμένοι Άγγλοι και μαύροι της Αφρικής που τους ετοίμαζαν για να τους ρίξουν στις μάχες. Ο Τσώρτσιλ τους επισκέφτηκε και όπως ήταν το πρέπον σ΄ αυτές τις περιπτώσεις ο πρόεδρος της κοινότητας τον δεξιώθηκε στο Δημοτικό Σχολείο, με φαϊ και κρασί. Όλοι ήσαν σε έξαρση, κοίταζαν τον Τσώρτσιλ και μονολογούσαν: «όπως ακριβώς στις εφημερίδες, με τα μάγουλα τα φουσκωμένα και το πούρο». Ο μακαρίτης θείος μου είχε μάθει δυο τρία αγγλικά για την περίσταση μα όταν ήρθε η ώρα του να πει κάτι σηκώνοντας το ποτήρι τα ξέχασε όλα κι είπε μόνο «Χίτλερ κακό». «Βίκτορι βίκτορι» απάντησε αμέσως εύχαρις ο Τσώρτσιλ κι άνοιξε τα χέρια για το σήμα της νίκης, του ’πεσε το πούρο στη γη. Το άρπαξε αμέσως ο Κωσταντής κι άρχισε ξυπόλητος όπως πάντα και πιο αλαλιασμένος απ’ το συνηθισμένο του να τρέχει στα δρομάκια του χωριού φωνάζοντας: «Κρατώ το πούρο του Τσώρτσιλ»! «Κρατώ το πούρο του Τσώρτσιλ»! κι όταν τον σταματούσαν μερικοί για να ρωτήσουν περισσότερα τραβούσε και μια ρουφηξιά και κοίταζε εκστατικός τα δακτυλίδια του καπνού να ανεβαίνουν ψηλά. Ιδού λοιπόν που ο κοινοτάρχης Ερυθροτερμινθίας, λαϊκιστί Κοκκινοτριμιθιάς, με κάνει μαστερούχο και η επιστήμη απογειώνεται σύννεφο.

Ο μακαρίτης που παρέμεινε ως το τέλος με τις βράκες και το κεντητό γιλέκο, ήξερε πέντε κολλυβογράμματα και ποτέ δεν σκέφτηκε ότι κάποιος θα καθόταν να ασχοληθεί μαζί του έστω και για μια γραμμή. Είχε πάει στο σχολείο τρεις τάξεις του δημοτικού και γνώριζε ότι μερικοί γραμματισμένοι κάποτε γράφουν μελέτες και βιβλία για τον Μεγαλέξαντρο και τον Χριστό, άντε και λίγες σελίδες για αγίους και για το ’21. Όμως εγώ θα πάρω ένα μεταπτυχιακό από το Πανεπιστήμιο του Λέντεξ που θα αναφέρεται σ’ αυτόν. Το γεγονός  θα ‘ναι και μια μικρή του εκδίκηση που θα πάρει από τον επόμενο κοινοτάρχη -αυτός του έβαλε τρικλοποδιά μαζί με τους Άγγλους που  ήθελαν πια δικούς τους, κι ενώ ο θείος μου υπολόγιζε για άλλη μια θητεία πρόβαλαν τον άλλο, κι από αξιοπρέπεια αποσύρθηκε. Ιδού, θα λέει στον τάφο του, που δικαιώθηκα και θα σκέφτεται το τυπωμένο στο κομπιούτερ κείμενο για την προεδρία του, δεμένο με σπιράλ, κτήμα ες αεί, κι ύστερα  ακόμη η τελετή, εγώ με την τήβεννο και  το σκουφί, το δίπλωμα και τα συγχαρητήρια.

Γιατί σνομπάρεις και γιατί αυτό το ύφος είπα στον εαυτό μου και γιατί επιμένεις σ’ αυτή την παλιομοδίτικη άποψη να θεωρείς το μάστερ και τα διδακτορικά σαν κάτι το σοβαρό και το σπουδαίο που πρέπει να κοροϊδεύεις την έκπτωσή τους; Υπάρχουν δεκάδες εκατομμύρια φοιτητές σ’ όλο τον κόσμο κι όπως έγινε μόδα κι ανάγκη το δίπλωμα του πανεπιστημίου θα γίνει και το μεταπτυχιακό. Ήδη πολλές γυναίκες προχωρούσαν μαζικά στα μεταπτυχιακά κι όπως ήταν παλιά τα γαλλικά και το πιάνο τώρα μας ήρθε το μάστερ και τα αγγλικά. Πάψε λοιπόν παρωχημένε είπα ξανά σε μένα να νομίζεις ότι το «Σολωμός και γερμανική φιλοσοφία», «Αρχαία γραμματεία και Σαίξπηρ» και «Παιδαγωγικές θεωρίες Αδαμαντίου Κοραή» είναι τα σημαντικά θέματα που θ’ ασχοληθείς εσύ κι οι άλλοι. Οι μικροαστοί πάνε καλά, τα λεφτά μαζεύονται εύκολα, τα πανεπιστήμια άνοιξαν τις πόρτες τους σε όλους. Όλ’ αυτά θέλουν κι  ένα εκατομμύριο μάστερ το χρόνο. Βρες λοιπόν ένα εκατομμύριο θέματα τον χρόνο για να τα διεξέλθουν οι υποψήφιοι. Κι ένα εκατομμύριο τον άλλο χρόνο κι ένα τον παράλλο. Θα μαστεροποιηθούν τα πάντα. «Οι νέες  μέθοδοι λίπανσης του Γκουπάντο Λοπές στο αγρόκτημα Ντελέφο στο Περού», «Η διευθυντία (1934 – 1941) Γεωργίου Παπαδή στο Γυμνάσιο Ερεσσού», «Οι κανονισμοί λειτουργίας της Υπηρεσίας Δασών του Νταλαχούρα Μπούγκου στην Κένυα», «Ο Τσου Σου Πε και η εφημερίδα  Ντεν Λιν Κου (1913 – 1924) στην πόλη Τσαγκ Τάο».  Ιδού που το φως της γνώσης θα φωτίσει τα πάντα, θα καταυγάζει παντού. Έτσι όπως πάνε τα πράγματα δεν αποκλείεται αύριο να γίνει κι ένα μάστερ και για τον αντίπαλο του θείου κι ας ήτανε οι Άγγλοι που τον επέβαλαν. Κι αρχίζω να υποψιάζομαι ποιος μπορεί να ’ναι αυτός που θ’ αναλάβει. Ένας γλοιώδης τύπος στο Δημοτικό που τον ξέρω καλά από τότε. Όταν κανένα διάλειμμα πλησίαζα διστακτικά την κόρη του δασκάλου, που μας ήρθε φρέσκια με τη μετάθεση του πατέρα της στο σχολείο μας, αυτός, μόλις ξεκινούσα την κουβέντα μαζί της, ερχόταν δυναμικός και σίγουρος και μας διέκοπτε. Είχε τον αέρα του γιατί βρέθηκε γείτονάς της στο σπίτι που νοικίασαν κι η μάνα της τον έστελλε τακτικά στον μπακάλη να της φέρει κάτι έκτακτο.

Τώρα ξεκαθαρίζω και γιατί άρχισαν να χαλούν διάφοροι λογοτέχνες που ξέρω. Αυτά όλα τα έχουν καταλάβει πολύ πριν από μένα και καλύτερα από μένα. Κι άρχισαν να προετοιμάζονται. Φτιάχνουν το αρχείο τους, προσέχουν την αλληλογραφία τους και τις εμφανίσεις τους, ετοιμάζουν τον εαυτό τους, καλοτυλιγμένοι και δεμένοι με λουσάτο φιόγκο, πακέτο που θα δοθεί στον μελετητή τους για μάστερ και διδακτορικό. Σκηνοθετούν πια τη ζωή τους.

savvaspavlou@wordpress.com

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΥΛΟ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ

 Έχει μελετήσει κανένας πόσοι φοιτητές των ελληνικών πανεπιστημίων (που προπαγάνδισαν και ψήφισαν για καταλήψεις, έπαιξαν πρωτοβουλιακό ρόλο στο κλείσιμο των πανεπιστημίων της Ελλάδας) μεταβαἰνουν στο εξωτερικό για μεταπτυχιακά, ή συνεχίζουν σπουδές στο εξωτερικό; Έχει μελετήσει κανένας πόσοι από αυτούς, έχοντας και την πείρα της Ελλάδας στα θέματα αυτά, ανέπτυξαν πρωτοβουλίες ή πρωτοστάτησαν για καταλήψεις αγγλικών, γερμανικών, γαλλικών ή αμερικανικών πανεπιστημίων; Γιατί, αν δεν έχουν κάνει το ίδιο και στις άλλες χώρες, σημαίνει ότι τα πανεπιστήμια του εξωτερικού είναι τα καλύτερα δυνατά στον καλύτερο δυνατό κόσμο ή αυτό σημαίνει ότι δημιουργήσαμε φοιτητές δύο ταχυτήτων που αντιμετωπίζουν από τη μια με συμπλεγματικό τρόπο και υποκλίνονται ευπειθείς στις λογικές που έχουν τα ξένα πανεπιστήμια και από την άλλη θεωρούν ότι τα ελληνικά είναι χώρος εξάσκησης κάθε τζάμπα-μαγκιάς και κάθε ιδιοτροπίας και όχι χώρος για επιστημονικές σπουδές.  Πάντως, υποδυόμενος τον αφελή της παρέας, ερώτησα φοιτητές, που δεν σήκωναν μύγα στο σπαθί τους όταν φοιτούσαν στην Ελλάδα, αν τώρα που συνεχίζουν τις σπουδές τους σε ξένη χώρα προγραμματίζεται καμιά κατάληψη και κλείσιμο του πανεπιστημίου τους και με κοίταξαν με λύπηση, σαν ανεπίδεκτο μαθήσεως.

Συμβαίνουν πολλά παράξενα στο ελληνικό πανεπιστήμιο και πρέπει να τα δούμε. Ένα από αυτά: το θέμα του πανεπιστημιακού ασύλου. Η Κυβερνητική, η θεωρία των πολύπλοκων και δυναμικών συστημάτων στα ζώα, τους ανθρώπους και τις μηχανές, μεταφερόμενη στο κοινωνικό περιβάλλον, μας βοηθά να κατανοήσουμε πολλά από τα φαινόμενα της κοινωνίας. Για το θέμα που εξετάζουμε είναι καλό να δούμε μια παράλληλη ιστορία ανάμεσα στον τεκτονισμό και το πανεπιστημιακό άσυλο.

Σἠμερα οι εκπρόσωποι του τεκτονισμού, ως προπαγάνδιση για την αξία του χώρου τους, αναφέρουν διάφορα ονόματα, σεβαστά και πολύτιμα. Ο Μότσαρτ υπήρξε μασώνος, ο Καποδίστριας υπήρξε μασώνος κ.λπ. κ.λπ. Και ακούς διάφορα ονόματα που πέφτουν κουδουνίζοντας. Όμως αποφεύγουν να προσδιορίσουν χρονικά, ότι αυτά τα ονόματα έδρασαν στο χώρο του μασωνισμού πριν διακόσια και περισσότερα χρόνια. Τότε ήσαν χρόνια μεταιχμιακά, με τις οδύνες του θανάτου μιας εποχής και τις ωδίνες της γέννησης μιας νέας. Όταν ακουγόταν συγχρόνως ο ρόγχος του θανάτου και το κλάμα της γέννας. Μέσα στα πλαίσια μιας κοινωνίας απολυταρχικής-φεουδαρχικής, τη λογοκρισία, την απαγόρευση κομμάτων και διακίνησης ιδεών, μέσα στις καταπιεστικές και ανελεύθερες συνθήκες της τότε εποχής, οι τεκτονικές στοές ήταν το καταφύγιο για την ελεύθερη διακίνηση ιδεών, ήταν χώρος για καλλιέργεια και διάδοση των επαναστατικών προσεγγίσεων και απόψεων. Η ασφυκτικές και καταπιεστικές συνθήκες στο μεγασύστημα της κοινωνίας οδηγούσαν τους πολίτες στην ευρυχωρία του μικροσυστήματος των τεκτονικών στοών, κάθε έξυπνος και ανήσυχος άνθρωπος αυτής της περιόδου αναζητούσε να ενταχθεί στον τεκτονισμό. Όταν η κοινωνία πήρε τα χαρακτηριστικά του αστικού εκσυγχρονισμού, με την άρση της λογοκρισίας και των άλλων καταπιεστικών μέτρων, με την απόκτηση του δικαιώματος της μαζικής ψήφου, τη μαζική δημόσια παιδεία, την ίδρυση κομμάτων και συσπειρώσεων, την ίδρυση ακόμα σοσιαλιστικών και κομμουνιστικών διεθνών οργανώσεων, οι τεκτονικές στοές άρχισαν να χάνουν τον ρηξικέλευθο ρόλο τους και να μετεξελίσσονται σε χώρους συντήρησης και άπνοιας. Ο Λεμπέσης στο περίφημο σύγγραμμά του με τίτλο Ἡ Τεράστια Κοινωνικὴ Σημασία τῶν Βλακῶν ἐν τῷ Συγχρόνῳ Βίῳ, το 1941, πριν εβδομήντα τόσα χρόνια, σημειώνει με χαριτωμένο τρόπο ποιοι συνωθούνται πια στις τεκτονικές στοές.

Και το πανεπιστημιακό άσυλο στην Ελλάδα θεωρήθηκε ως σημαντικός θεσμός που προστάτευε το Πανεπιστήμιο από την είσοδο στο χώρο του των καταπιεστικών και ανελεύθερων νόμων μιας κοινωνίας με συντηρητικούς θεσμούς και παρωχημένες απόψεις, το βοηθούσε να προχωρήσει απερίσπαστο στην επιστημονική έρευνα, το βοηθούσε στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών. Πολύτιμος πράγματι θεσμός. Σήμερα όμως με τις βαθύτατες αλλαγές που επέφερε η μεγάλη τεχνολογική επανάσταση, με το φιλελευθερισμό της κοινωνίας, με την άρση κάθε λογοκρισίας, με το διαδίκτυο να περιέχει όλα σχεδόν τα βιβλία, (όλα, σίγουρα, τα αξιόλογα), τις εφημερίδες και τα περιοδικά, όλα τα θεατρικά, τα κινηματογραφικά και μουσικά έργα, με την ελεύθερη επικοινωνία και ροή πληροφοριών και την έκφραση γνώμης, που δυνητικά απευθύνεται σε όλους, ο θεσμός του πανεπιστημιακού ασύλου μετεξελίχθηκε και αυτός σε ένα συντηρητικό θεσμό που αποτρέπει την ευρυχωρία που απέκτησε η κοινωνία έξω να μπει στο χώρο του Πανεπιστημίου.

Με απλά λόγια και με όρους από το παζάρι: όταν στο χώρο του Πανεπιστημίου διατίθενται χρωματιστά μπαλόνια που ή κοινωνία που το περιβάλλει δεν τα διαθέτει ή διαθέτει πολύ λίγα, το πανεπιστημιακό άσυλο είναι πολύ εξυπηρετικό, γιατί συντείνει στη διάθεση και υπεράσπιση των χρωματιστών μπαλονιών. Όταν όμως στην κοινωνία έξω υπάρχουν παντού χρωματιστά μπαλόνια, διατίθενται από όλα τα καταστήματα και στέκια, στις πλατείες και στα πεζοδρόμια, πολλές φορές δωρεάν, το άσυλο γίνεται παρωχημένος θεσμός που εμποδίζει τη διάθεση επί πλέον χρωματιστών μπαλονιών στο χώρο του πανεπιστημίου.

Με το Πανεπιστημιακό άσυλο δεν κατοχυρώνεται η ελεύθερη διακίνηση ιδεών και η επιστημονική έρευνα, αυτή είναι αποκτημένη για την εξωτερική κοινωνία, αλλά θεσμός που εξυπηρετεί τα συμφέροντα φοιτητοπατέρων, την άσκηση παράνομων και ημιπαράνομων δραστηριοτήτων, βοηθά στην ανέλιξη και τον καριερισμό διαφόρων κλικών των πανεπιστημιακών και την προστασία των κεκτημένων, όπως και την αύξηση του προικώου των θυγατέρων τους, μεγαλύτερη πίτα από τα διάφορα ερευνητικά προγράμματα, την αναπαραγωγή μέσα στα στεγανά του πανεπιστημιακού χώρου των ίδιων ιδεολογικών κατευθύνσεων από συνεχιστές μικρόνοες, γιατί είναι έκδηλο ότι το επίπεδο διδασκόντων και διδασκομένων συνεχώς πέφτει. Με απλά λόγια: όταν το μεγασύστημα της κοινωνίας ήταν συντηρητικό και περιορισμένο το πανεπιστημιακό άσυλο εμπόδιζε την εισαγωγή του συντηρητισμού στο μικροσύστημα του Πανεπιστημίου, όταν η πραγματικότητα άλλαξε το μεγασύστημα της κοινωνίας, το πανεπιστημιακό άσυλο εμποδίζει τον κοινωνικό «ελευθερισμό» να μπεί σ’ αυτό και να διευρύνει τους ορίζοντές του.

Έζησα από πολύ κοντά αυτά τα φαινόμενα, όταν στις αρχές της δεκαετίας του ’90 μερικοί φοιτητές θέλησαν να οργανώσουν έκθεση για την πορεία του Ελληνισμού στην Αλβανία. Διάφοροι ερυθροχίτωνες, που αυτοπροσδιορίζονταν ως αναρχικοί, και όχι ως η φασιστική εμβολή του ιδεολογικού τους χώρου, βιαιοπράγησαν εναντίον των διοργανωτών, με προπηλακισμούς κατέστρεψαν την εκδήλωση, τους απαγόρευσαν να μιλήσουν. Όταν ρώτησα γιατί δεν ζήτησαν την προστασία της αστυνομίας αφού σημειώθηκαν τόσα αδικήματα,  μου απάντησαν ότι αυτό είναι αφελές ερώτημα, γιατί λόγω πανεπιστημιακού ασύλου η αστυνομία δεν μπορεί να προστατεύσει κανένα. Λοιπόν:  Το σοβιετικό καθεστώς είχε καταρρεύσει, στην υπόλοιπη ανθρωπότητα διανοούνταν όλοι και παρακολουθούσαν τις εξελίξεις, άκουαν ποικίλες απόψεις από διάφορους χώρους προσπαθώντας να κατανοήσουν την πορεία των γεγονότων και της ανθρωπότητας και στο ελληνικό πανεπιστήμιο, με άλλοθι το πανεπιστημιακό άσυλο, απαγόρευαν το δικαίωμα γνώμης και πληροφόρησης.

Όσοι θέλουν την ελεύθερη διακίνηση ιδεών στο ελληνικό πανεπιστήμιο, όσοι θέλουν να λάμψει η επιστημονική αλήθεια και όσοι θέλουν επαναστατικά πανεπιστήμια (επαναστατικά ορἰζουμε τα πανεπιστήμια τα οποία βγάζουν έξυπνους και καλλιεργημένους επιστήμονες, που θα μπουν στην κοινωνία μετά και θα βοηθήσουν στο μετασχηματισμό της, και όχι ημιμαθείς της ήσσονος προσπαθείας ) πρέπει επιτέλους να δουν με παρρησία το θέμα του πανεπιστημιακού ασύλου, πρέπει να αποβάλουν τις ιδεοληψίες του παρελθόντος. Για να ανανεωθεί το ελληνικό πανεπιστήμιο και να χάσει τον συντηρητικό του χαρακτήρα.

Δημόκριτος

savvaspavlou@wordpress.com

ΠΟΙΟΣ Ο ΑΤΖΕΝΤΗΣ;

 

 

(Ένα παλιό κείμενο, à la manière de Sertis)

 Λίγο μετά το Δημοψήφισμα άρχισε μια εργώδης προσπάθεια του Νίκου Αναστασιάδη, με συνεχείς μετακινήσεις (Τουρκία, Αθήνα κ.λπ. μέχρι και για μετάβαση στην Ουάσιγκτον αναφέρονταν). Στις εμφανίσεις του αυτές, μαζί με διάφορα στελέχη του Συναγερμού, υπονομευόταν η απόφαση της συντριπτικής πλειοψηφίας του Κυπριακού Ελληνισμού να απορρίψει το σχέδιο Ανάν και έστελνε ένα μήνυμα ότι το παιγνίδι δεν τέλειωσε, οι αρχηγοί που υποστήριξαν το απεχθές σχέδιο συνέχιζαν τη δουλειά τους.

Για το λόγο αυτό έστειλα την ακόλουθη επιστολή στον κ. Λάζαρο Μαύρο, μαζί με ένα κείμενο για το θέμα των εμφανίσεων της ηγεσίας του ΔΗΣΥ, με τίτλο: «Ποίος ο ατζέντης;». Το κείμενο υπογραφόταν με το, συνεννοημένο, ψευδώνυμο: Σέρτικος. Δεν γνωρίζω αν το κείμενο διαβάστηκε στην εκπομπή του Ράδιο Πρώτο.

 

Α. Η επιστολή:

Αγαπητέ Λάζαρε Μαύρε

 Ουκ εά με καθεύδειν το του Σέρτη τρόπαιον. Κάθε μέρα τον διαβάζεις, κάθε μέρα: «το κατά Σέρτην μονόστηλο». Εμείς τι είμαστε λοιπόν;  Έφτιαξα, έτσι,  κι εγώ κάτι παρόμοιο. Υπογράφω Σέρτικος, λόγω επιδράσεων απ’ αυτόν. Σου το αποστέλλω.

 Β. Το κείμενο

 Ποίος ο ατζέντης;

 Για την εύρυθμη και αποτελεσματική κυκλοφορία των καλλιτεχνικών συγκροτημάτων, ο επαγγελματικός καταμερισμός που επιτεύχθηκε είναι πράγματι πολύ επιτυχημένος. Ένα συγκρότημα με καλλιτέχνιδες του καν-καν ή του στριπτήζ δεν μπορεί να ασχολείται με τους τόπους δουλειάς και διαμονής ή τους όρους εργασίας και άλλα πρακτικά προβλήματα, τα οποία προκαλούν άγχος και σκοτούρες, νεύρα και περισπασμό της προσοχής. Έτσι το επάγγελμα του ατζέντη στα καλλιτεχνικά θέματα έλυσε όλα τα σχετικά προβλήματα. Ο ατζέντης κλείνει τους τόπους εργασίας και προγραμματίζει  το σχετικό χρονοδιάγραμμα. Έτσι ένα τρίο ή κουαρτέτο για στριπτήζ ή καν-καν  θα χορέψει σε ένα καμπαρέ της Λευκωσίας για ένα συγκεκριμένο μήνα, μετά θα ακολουθήσει καμπαρέ στη Βηρυτό, τη Μάλτα, τον Πειραιά, το Λονδίνο κ.λπ., όλα τακτοποιημένα και οργανωμένα. Χωρίς σκοτούρες και άλλα πρακτικά προβλήματα, το συγκρότημα θα ασχολείται μόνο για την καλύτερη καλλιτεχνική παρουσία του κι όχι για  οτιδήποτε άλλο- ο Θεός ας έχει καλά την συμπαθή τάξη των καλλιτεχνικών ατζέντηδων.

Τον τελευταίο καιρό το συγκρότημα του ΔΗΣΥ με τις διάφορες εμφανίσεις του έκλεψε την παράσταση. Τι οι πιρουέτες του Αβέρωφ!, οι ακκισμοί του Αναστασιάδη!, οι δεξιοτεχνίες του Χάσικου!. Απίστευτο σύνολο. Ούτε και μια καλλιτεχνική μονάδα με καλλίπυγες και τανύσφυρες και καλλιπάρειες και εϋπλόκαμες παρουσίες δεν θα τα κατάφερνε τόσο. Θα πρόσθετα και καλλικέλαδες, αν συνυπολογίσω και τα λεχθέντα ή τραγουδισθέντα από τον Χάσικο στην Κωνσταντινούπολη, όπου εβόησε και εκέκραξε ότι για τις ταλαιπωρίες, διώξεις και προπηλακισμούς εναντίον του ελληνισμού στην Πόλη φταίνε οι Κύπριοι πάλι, με τα αιτήματά τους και τις εθνικές τους επιδιώξεις, τόσο φοβεροί, φαίνεται, ότι είμαστε που κυνηγούμε και καταστρέφουμε κόσμο και στην Κωνσταντινούπολη. Το τρίο Αναστασιάδη, Αβέρωφ και Χάσικου, και ενίοτε κουαρτέτο ή κουιντέτο  με την συμπερίληψη και ενίων δευτεροκλασάτων  στελεχών του ΔΗΣΥ, αποτελεί μια αεικίνητο καλλιτεχνική παρουσία, κινείται πότε στους εγκλωβισμένους, πότε στην Αθήνα, στην Άγκυρα και αύριο στην Ουάσιγκτον.

Γι αυτό πρέπει να ευρεθεί ποιος είναι  ο πετυχημένος  καλλιτεχνικός ατζέντης που οργανώνει την περιοδεία του θιάσου ή της καλλιτεχνικής αυτής ομάδας, για τις εμφανίσεις της. Για να του αποδοθεί ο έπαινος ο πρέπων. Έχουμε τέτοιο ατζέντη στην Κύπρο ή υπάρχει η έξωθεν συνεπικουρία, δηλαδή τις εμφανίσεις του συγκροτήματος οργανώνει ιθύνων νους εκ του εξωτερικού; Γιατί  δεν είναι τόσο εύκολο, σε τόσο λίγο χρόνο, να οργανώνονται τόσες εμφανίσεις  σε τόσα περιώνυμα κέντρα εξουσίας όπως είναι η Άγκυρα π.χ. ή η Ουάσιγκτον. Ο κ. Αναστασιάδης έχει συγγενείς δεσμούς με οργανωτές και διεκπεραιωτές καλλιτεχνικών συνόλων; όμως είναι αυτό αρκετό; Λοιπόν: Ξένος ή ντόπιος ο ατζέντης που κλείνει τις δουλειές για την ομάδα του ΔΗΣΥ; Ας το αφήσουμε στην κρίση των ακροατών.

Σέρτικος

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ και ΙΣΤΑΜΠΟΥΛ

Το περίπλοκο και δύσκολο θέμα της τακτοποίησης και τυποποίησης των γεωγραφικών ονομάτων απασχόλησε τα Ηνωμένα Έθνη από τη δεκαετία του 1960. Ύστερα από πενήντα, σχεδόν, χρόνια εργώδους προσπάθειας, στην οποία συμμετείχαν χιλιάδες εμπειρογνώμονες, ποικίλων ειδικοτήτων και επιστημονικών κατευθύνσεων, από όλες τις χώρες του κόσμου, κατέληξε σε μερικές βασικές αρχές οι οποίες έγιναν από όλους αποδεκτές. Αρχές οι οποίες βοηθούν στη διεθνή επικοινωνία και συντείνουν στην αποφυγή παρεξηγήσεων.

Δυστυχώς στην Ελλάδα υπάρχει άγνοια για αυτόν τον πλούτο των εκατοντάδων χιλιάδων σελίδων, που απέφερε ο διεθνής προβληματισμός της τυποποίησης γεωγραφικών ονομάτων, με αποτέλεσμα να γράφονται διάφορα τραγελαφικά, όπως για το θέμα της χρήσης των ονομάτων Κωνσταντινούπολη και Ισταμπούλ, πρόσφατα και σε ένα γραφικό σημείωμα της Μαρίας Κατσουνάκη στην εφημερίδα Η Καθημερινή (19 Ιανουαρίου 2011).

Ένα από τα βασικά θέματα της τυποποίησης ονομάτων είναι το εξώνυμο. Μια ελληνικής προέλευσης λέξη που μπήκε στο διεθνές λεξιλόγιο [=exonym] και αναφέρεται στο παγιωμένο όνομα που χρησιμοποιούν άλλοι λαοί και το οποίο δεν ταυτίζεται με το επίσημο όνομα μιας χώρας ή μιας πόλης. Έτσι οι Τούρκοι χρησιμοποιούν το όνομα Γιουνανιστάν για την Ελλάδα και εμείς χρησιμοποιούμε το όνομα Αλβανία για τη γειτονική μας χώρα που το επίσημο όνομά της είναι Shqipëria, η χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου που οι κάτοικοί της την ονομάζουν Nipon καλείται από τους Άγγλους Japan και από εμάς Ιαπωνία. Ουδείς μπορεί να απαγορεύσει σε οποιοδήποτε λαό να χρησιμοποιεί εξώνυμο, απλώς  μια χώρα μπορεί να ζητήσει στην αλληλογραφία η οποία απευθύνεται σ’ αυτή να αναγράφεται το επίσημο όνομα που τυποποίησε η ίδια.

Τα εξώνυμα, λοιπόν, θεωρούνται αποδεκτά και σεβαστά στη διεθνή πρακτική. Έτσι ενώ οι Γερμανοί ονομάζουν τη χώρα τους Deutschland όμως δέχονται και το αγγλικής προέλευσης εξώνυμο Germany, οι Άγγλοι έχουν ως επίσημο όνομα της χώρας τους το United Kingdom [of Great Britain and Northern Ireland] όμως δέχονται τις επιστολές που αναγράφουν England, καθώς και άλλες με την ένδειξη: Angleterre, οι οποίες προέρχονται, κυρίως, από τη Γαλλία.

Όταν το Δημαρχείο της Αθήνας υποδέχεται αντιπροσώπους της αγγλικής πρωτεύουσας αναφέρει ότι καλωσορίζει τους αντιπρόσωπους του Λονδίνου (και όχι του Λάντον) και όταν στην Αγγλία υποδέχονται εκπροσώπους του Δημαρχείου της Αθήνας αναφέρουν ότι: We welcome the representatives of Athens (και όχι: the representatives of Athina)

Οι Έλληνες ονομάζουν την πρωτεύουσα της Γαλλίας Παρίσι και την πρωτεύουσα της Γερμανίας Βερολίνο και ουδείς διαμαρτύρεται γιατί δεν χρησιμοποιούν τις λέξεις Παρί και Μπέρλιν. Αμέσως, εικάζεις ότι αυτή η επιλεκτική ευαισθησία για την Κωνσταντινούπολη, ότι ντε και καλά πρέπει να την αποκαλούν όλοι Ισταμπούλ, είναι απότοκο μιας γενικότερης στάσης να προχωρούμε όχι με βάση τη διεθνή πρακτική και το διεθνές δίκαιο, αλλά με βάση να προκαλούμε ευαρέσκεια στην Τουρκία. Ότι δηλαδή υποκλινώμεθα και υπακούμε.

Η χρήση το ονόματος Κωνσταντινούπολη, εκ μέρους του ελληνικού λαού και των λογίων του, αποτελεί ένδειξη σοβαρότητας που, εκτός από την εκδήλωση σεβασμού στην ιστορική μνήμη και τη σημερινή ζώσα πραγματικότητα[1], συμβαδίζει με τη διεθνή πρακτική. Το πράγμα κάνει πιο τραγελαφικό το ότι το όνομα Κωνσταντινούπολη ήταν το επίσημο όνομα της πόλης για χίλια πεντακόσια, περίπου, χρόνια και έγινε απλώς μετά εξώνυμο, ότι το όνομα Ισταμπούλ προέρχεται, σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, από το ελληνικό όνομα και ότι έγινε επίσημο από το 1930, ενώ προηγουμένως ήταν ενδώνυμο (άλλη ελληνική λέξη που μπήκε στο διεθνές λεξιλόγιο [=endonym] και αναφέρεται σε ονόματα που επιχωριάζουν στο εσωτερικό μιας χώρας και δεν ταυτίζονται με τα αναγνωρισμένα και επίσημα). Όμως στη χρήση του ονόματος Κωνσταντινούπολη διάφοροι προοδευτικώνυμοι βλέπουν ανάπτυξη του σοβινισμού, γι’ αυτό και αισθάνονται έντονα την ανάγκη να προτάξουν τα στήθη τους εις τον σοβούντα εθνικισμό και να δώσουν τον αγώνα τον καλό εναντίον του.

Χαρακτηριστικά, κάποτε ο Ηλίας Πετρόπουλος σε μια κατεδαφιστική κριτική του για τον Γιώργο Ιωάννου τον κατηγόρησε για φανατικό σοβινιστή και ανάμεσα στα διάφορα τόνισε: “Ο Ιωάννου, με πείσμα, αποκαλεί την Ισταμπούλ Κωνσταντινούπολη. Δεν ξαφνιάζομαι. Με το ίδιο πείσμα οι τσαρικοί εμιγκρέδες αποκαλούσαν το Λένιγκραντ Αγία Πετρούπολη.”  Το παράδειγμα, με το Κωνσταντινούπολη/Ισταμπούλ, επανέρχεται σε συνέντευξή του στην εφημερίδα των Σκοπίων ΕΠΟΧΑ (14/3/1992) στην οποία αναφέρεται απαξιωτικά στους συμπατριώτες του που “επιμένουν να ονομάζουν την Ισταμπούλ Κωνσταντινούπολη”. Το παράδειγμα με τα ονόματα Λένιγκραντ και Πετρούπολη και τους ρώσους εμιγκρέδες δεν τολμά να το επαναλάβει, γιατί το σοβιετικό καθεστώς κατέρρευσε και το 1991 η πρώην πρωτεύουσα της Ρωσίας πήρε πανηγυρικά τα παλιό της όνομα. Όμως ο Ηλίας Πετρόπουλος δεν αισθάνεται την ανάγκη να αναφερθεί στο ατυχές παράδειγμά του για το Πετρούπολη/Λένιγκραντ και τους τσαρικούς εμιγκρέδες κι ούτε να ζητήσει συγγνώμη από τον Γιώργο Ιωάννου. Έχω προσέξει ότι όλοι όσοι υπεισέρχονται στη συγγραφική σκηνή με τσαμπουκά και προκλητικότητα αγνοούν, δυστυχώς, τη λέξη αυτοκριτική.

Ας θέσουν, λοιπόν, την μάχαιραν εις την θήκην, οι διάφοροι προοδευτικώνυμοι δημοσιογράφοι και συγγραφείς, και ας ερευνήσουν καλύτερα τα θέματα με τα οποία ασχολούνται. Εξ άλλου ο θεωρητικός εξοπλισμός με μερικές μπροσούρες κανένα μας δεν ωφέλησε.

Σάββας Παύλου, Μέλος της Κυπριακής Επιτροπής Τυποποίησης Γεωγραφικών Ονομάτων savvaspavlou.wordpress.com

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] Ζώσα πραγματικότητα γιατί ο Πατριάρχης ονομάζεται Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, γιατί τα μέλη της ελληνικής κοινότητας εκεί αναφέρουν ότι γεννήθηκαν και ζουν στην Κωνσταντινούπολη, γιατί εκατοντάδες χιλιάδες στην Ελλάδα λένε ότι γεννήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη ή ότι οι γονείς τους ήλθαν από εκεί, γιατί οι φίλαθλοι της ΑΕΚ γνωρίζουν ότι αυτή η ακρωνυμία σημαίνει Αθλητική Ένωσις Κωνσταντινουπόλεως και όχι Αθλητική Ένωσις Ισταμπούλ, κ.λπ. κ.λπ.

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

Το μεσοστράτι της ζωής αποτελεί αφετηρία για απολογισμούς, αξιολογήσεις και κριτικές. Για συνολική εποπτεία των περασμένων και αναθεωρήσεις. Χρόνια πολλά μετά το μεσοστράτι το δικό μου, είπα να δω και γω τα βιβλία μου, πώς αντιμετωπίζω σήμερα τις 28 αυτοτελείς εκδόσεις που έδωσα, πώς στέκω απέναντι στα βιβλία που τύπωσα πριν είκοσι, και πριν τριάντα χρόνια ακόμη, μέχρι πρόσφατα. Να καταγράψω σημερινές αντιθέσεις, αναθεωρήσεις, απορρίψεις, ακόμη: συμπληρώσεις και προσθήκες.

Δεν έχω να πω ή να προσθέσω κάτι για τις βιβλιογραφικές εργασίες:

1. Βιβλιογραφία Αντώνη Μυστακίδη Μεσεβρινού, τόμος Α´ (Το μώλυ, Λευκωσία1988 )

2. Βιβλιογραφία Αντώνη Μυστακίδη Μεσεβρινού, τόμος Β´ (Το μώλυ, Λευκωσία 1995)

3. Φοίβος Σταυρίδης, Λευτέρης Παπαλεοντίου, Σάββας Παύλου, Βιβλιογραφία Κυπριακής Λογοτεχνίας (Από τον Λεόντιο Μαχαιρά έως τις μέρες μας) (μικροφιλολογικά, Λευκωσία 2001)

4. Βιβλιογραφία Νάσου Βαγενά 1966-2008 (Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου, Λευκωσία 2010)

Σ’ αυτές τις μελέτες πάντα θα βρεθούν κάποια λήμματα, συνήθως δευτερεύουσας και τριτεύουσας σημασίας, που μπορούν να ενσωματωθούν σε επανέκδοση ή να κοινοποιηθούν  με συμπληρωματικό δημοσίευμα σε κάποιο περιοδικό.

Εξ άλλου για τη Βιβλιογραφία κυπριακής λογοτεχνίας έχει ήδη δρομολογηθεί η δεύτερη έκδοσή της με τις αναγκαίες διορθώσεις και συμπληρώσεις. Η Βιβλιογραφία θα επεκταθεί χρονικά και θα καλύψει και την περίοδο που ακολούθησε μετά την πρώτη έκδοσή της μέχρι σήμερα.  Εδώ αισθάνομαι έντονα την ανάγκη να τονίσω ότι και για τη πρώτη έκδοση καθώς και για τις διορθώσεις, προσθήκες και τη συλλογή των λημμάτων της δεύτερης έκδοσης η συμβολή των φίλων και συνεργατών Φοίβου Σταυρίδη και Λευτέρη Παπαλεοντίου ήταν η πιο ουσιαστική και κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς.

Δεν έχω να πω ή να προσθέσω κάτι σημαντικό για τις ανθολογήσεις:

5. Έλληνες γελοιογράφοι και προστασία του περιβάλλοντος, εκδ. Το μώλυ, Λευκωσία 1992.

6. Αντώνης Μυστακίδης Μεσεβρινός Επιλογή από το ποιητικό του έργο, (σε συνεργασία με τον Φοίβο Σταυρίδη), εκδ. Κέντρου Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου, Λευκωσία 1992.

7. Για τον Βαγενά, εκδ. Αιγαίον, Λευκωσία 2001

Αξίζει απλώς να τονιστεί εδώ ότι το Έλληνες γελοιογράφοι και προστασία του περιβάλλοντος αποτελούσε το πρώτο μέρος μιας τριλογίας. Τα άλλα δύο μέρη θα ήσαν: α) Έλληνες γελοιογράφοι και Κυπριακό β) Έλληνες γελοιογράφοι και ερωτική ζωή. Δυστυχώς η εταιρεία που ανέλαβε την έκδοση και διακίνηση αυτών των εκδόσεων χρεοκόπησε και το βιβλίο έμεινε στην αποθήκη του τυπογραφείου με απλήρωτο τον λογαριασμό. Με την πρωτοβουλία του Οικολογικού κινήματος έγινε κατορθωτό το βιβλίο Έλληνες γελοιογράφοι και προστασία του περιβάλλοντος να βγει από την αποθήκη και να μπει στην κυκλοφορία, αρκετά χρόνια μετά το τύπωμά του. Μέσα σ’ αυτές τις αντιξοότητες και ταλαιπωρίες, το υλικό για τα άλλα δύο βιβλία χάθηκε. Δυστυχώς.

Δεν χρειάζονται, πιστεύω, οποιαδήποτε σχόλια για τις δύο ιδιότυπες εκδόσεις με θέμα τον Μανούσο Φάσση του Μανόλη Αναγνωστάκη καθώς και για την παρακολούθηση των έργων στα πονηρά σινεμά της Αθήνας:

8. Τινά περί της λαογραφίας του άστεως, εκδ. Το μώλυ, Λευκωσία 1987 (β’ εκδ. Πενταδάκτυλος, Αθήνα 1992)

9. Ο ποιητής Μανούσος Φάσσης, Λίβελλος εναντίον Μανόλη Αναγνωστάκη,  εκδ. Πενταδάκτυλος, Αθήνα 1989.

Πληροφοριακά πρέπει να αναφέρω ότι το δεύτερο βιβλιαράκι παρεξηγήθηκε από μερικούς κύκλους. Συγκεκριμένα: Ο Μ. Αναγνωστάκης προχώρησε με ένα εύρημα. Ότι υπήρξε ποιητής Μανούσος Φάσσης, και με αφορμή, δήθεν, τον θάνατό του, τον παρουσίαζε σε μια έκδοση με φιλολογικό-βιογραφικό περιεχόμενο. Το βιβλιαράκι Ο ποιητής Μανούσος Φάσσης, Λίβελλος εναντίον Μανόλη Αναγνωστάκη προχώρησε σε ένα εύρημα μέσα στο εύρημα. Υποδύθηκε πως πιστεύει ότι πράγματι υπήρξε Μανούσος Φάσσης και ασκεί κριτική στον Αναγνωστάκη για δήθεν παραλείψεις και άλλα για τη ζωή και το έργο του τεθνεώτος Φάσση. Κατ’ ακρίβεια με αφορμή το θέμα αυτό ασκούσε κριτική στον ισοπεδωτικό τρόπο που βλέπει το Κυπριακό μια ορισμένη μερίδα της ελλαδικής αριστεράς. Μερικοί το είδαν σαν υπονόμευση και ασέβεια προς τον Αναγνωστάκη. Για όσους ξέρουν να διαβάζουν πίσω από τις γραμμές, το βιβλίο εκφράζει αγάπη και γνώση για την ποίηση και τη θεωρητικά κείμενα του Αναγνωστάκη αφού αυτά χρησιμοποιεί συνεχώς, χωρίς να το δηλώσει,  στην επιχειρηματολογία του. Απλώς αυτοί που έκριναν αρνητικά το βιβλίο για να υπερασπιστούν, δήθεν, τον Αναγνωστάκη, φαίνεται ότι αγνοούσαν την ποίησή του και τα θεωρητικά του κείμενα.

Ακόμη δεν έχω να προσθέσω οτιδήποτε για τα λογοτεχνικά έργα:

10. Τα ποιήματα της Μαριάννας, εκδ. Οκτωβριανά, Λευκωσία 1981.

11. Μέρες του 82, εκδ. Αιγαίον, Λευκωσία 1983.

12. Αρμενίζοντας, εκδ. Πενταδάκτυλος, Αθήνα 1992.

13. Ο γιος του Ριμακό, Η γέννηση, εκδ. Αιγαίον, Λευκωσία 1992.

14. Ο γιος του Ριμακό, Σχεδιάσματα, εκδ. Αιγαίον, Λευκωσία 1992.

15. Το επι πλέον, εκδ. Ύψιλον, Αθήνα 1999.

16. Η πρώτη κίνηση, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2004.

17. Αύριο κλάδεμα…, εκδ. Κουκκίδα, Αθήνα 2009,

18. μικρά 10, εκδ. Αιγαίον, Λευκωσία 2010

Μπορεί να στέκομαι επιφυλακτικός σε μερικά λογοτεχνικά μου κείμενα (για κάποιες ενδείξεις  αχώνευτων διαβασμάτων που πέρασαν στις Μέρες του 82, η έντονη, κάποτε, ερωτική ρητορική στα Ποιήματα της Μαριάννας) αλλά αυτό το είδος γραφής: το λογοτεχνικό, δεν το σώζει οποιαδήποτε παρέμβαση του συγγραφέα τους, επεξήγηση, προσθήκη ή ερμηνεία. Τα κείμενα τα λογοτεχνικά είναι εντελώς αυτόνομα, ένας συγγραφέας ή θα τα δουλέψει ξανά, για να δώσει στον αναγνώστη του, σε νέα έκδοση, τη νέα “αληθοποιότητα” ή θα τ’ αφήσει και οποιαδήποτε δήλωσή του είναι άχρηστη. Δεν υπάρχει συμπληρωματικότητα, ούτε εξωκειμενικές υποδείξεις, προσθήκες και δηλώσεις αναθεώρησης στη λογοτεχνία. Υπάρχει μόνο το αύταρκες κείμενο.

Εντελώς διαφορετικά στα φιλολογικά κείμενα, στις μελέτες και στην πολιτική αρθρογραφία. Σ’ αυτά η έντιμη αυτοκριτική μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά, να προσθέσει. Είτε με την καταγραφή και υποβολή νέων παρατηρήσεων, είτε βιβλιογραφίας, με υπόδειξη ελλείψεων και παλαιών αδυναμιών. Και όλα αυτά να λειτουργήσουν συμπληρωματικά.

Δεν έχω να προσθέσω οτιδήποτε σημαντικό, μόνο ήσσονος σημασίας παρατηρήσεις και προσθήκες, για τα φιλολογικά και δοκιμιακά έργα των τελευταίων χρόνων.

19. Σεφέρης και Κύπρος. (Πολιτιστικές Υπηρεσίες, Λευκωσία 2000, β’ έκδ. Λευκωσία 2005).

20. Φιλολογικά και άλλα, Λευκωσία 2005

21. Γραμμή Λευκωσία – Αθήνα, εκδ. Κουκκίδα, Λευκωσία-Αθήνα 2007

22. Μικροφιλολογικά και άλλα, εκδ. Κέντρου Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου, Λευκωσία 2010

Για τα πρώτα έξι βιβλία:

23. Η τακουνοκεντρική έμπνευση ή οι γοβάκιες ηγερίες του μοναδικού Γιάννη Σκαρίμπα, Λευκωσία 1979, β’ εκδ. Αιγαίον, Λευκωσία 1986

24. Κριτικά σημειώματα, Λευκωσία 1980

25. Ιστορίες αγάπης Νόρα Άρλεκιν Τίφανυ καθώς και τινα άλλα παιδαγωγικά σημειώματα εκδοθέντα ιδίοις αναλώμασι προς ωφέλεια του δοκιμαζομένου ημών γένους, Λευκωσία 1982.

26. Για την Εθνική Ολοκλήρωση την Αυτοδιάθεση Ένωση, (με τη συνεργασία Λάκη Πίγγουρα, Βάσου Φτωχόπουλλου), εκδ. Αιγαίον, Λευκωσία 1983

27. Η κάθαρση Σημειώσεις πολιτικού δοκίμιου, εκδ. Ασσέλια, Λευκωσία 1983

28. Η καταπίεση της ελληνικής γλώσσας στην Κύπρο, εκδ. Πενταδάκτυλος, Αθήνα 1990

έχω να προσθέσω τούτα τα λίγα:

Για τη μικρή έκδοση Η τακουνοκεντρική έμπνευση ή οι γοβάκιες ηγερίες του μοναδικού Γιάννη Σκαρίμπα,

ο Ξενοφών Κοκόλης έγραψε ότι πρέπει να ανασυντεθεί, συμπληρωμένη και με τα νεότερα στοιχεία. Όμως το βιβλίο αυτό αποτελεί την πρώτη φιλολογική μου παρουσία, είναι ένα μελέτημα φοιτητικό, που πρωτοδημοσιεύτηκε στο Παντέρμα του Λεωνίδα Χριστάκη, το 1975. Κάθε παρέμβαση θα χαλάσει τον πρωτόλειο και νεανικό του χαρακτήρα.

Για τα Κριτικά σημειώματα

Προσχώρησα στο αριστερό ιδεολογικό στρατόπεδο μέσα από τα διαβάσματα μιας ανήσυχης εφηβείας και μιας το ίδιο ανήσυχης φοιτητικής ζωής, στη χουντοκρατούμενη Αθήνα. Πάντα από διαβάσματα αντιεξουσιαστικών θεωρητικών, ανατρεπτικών πνευμάτων, ρηξικέλευθων και επαναστατικών. Μόνιμη συνοδεία ο Σαρτρ, ο Μαρκούζε, η σχολή της Φραγκφούρτης και τόσοι άλλοι ενός πολυποίκιλου αριστερού ρεύματος αμφισβήτησης και κριτικής που χαρακτήριζε τη δεκαετία του ’60 και του ‘70. Αλλά και συστηματική μελέτη των κλασικών του μαρξισμού.

Δεν είχαμε καμία σχέση με τον σταλινισμό, τη γραφειοκρατία, τον συγκεντρωτισμό και το αγελαίο πνεύμα της παραδοσιακής αριστεράς. Πάντα μακριά και κριτικοί. Η νοοτροπία και η στάση της παραδοσιακής αριστεράς μας προκαλούσε θυμηδία και εκφράζαμε πάντα την αντίθεσή μας. Η καταστροφή του ‘74 έφερε και τούτο το κακό, όλοι εμείς να ταυτιστούμε εν πολλοίς μαζί της. Μετά το φρικιαστικό καλοκαίρι του 1974, μέσα στο όργιο της καταστροφής και το έγκλημα του τουρκικού επεκτατισμού δεν είχαμε τίποτα να χάσουμε, κι αν έφτανε ο Ερυθρός Στρατός στις δυτικές πρωτεύουσες, καλά να πάθουν. Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες άρχισα την τακτική αρθρογραφία. Η χρονική απομάκρυνση από το ‘74 αύξησε τη νηφαλιότητά μου και η ενασχόληση κυρίως με θέματα πολιτισμού και κοινωνικής νοοτροπίας με βοήθησε να μην αυξήσω τα σφάλματα και τις αμαρτίες μου, γιατί σε θέματα λογοτεχνίας και τέχνης κράτησα πάντα αντιστάσεις στην ισοπέδωση της παραδοσιακής αριστεράς και τη μανιχαϊστική της φιλοσοφία. Στα Κριτικά σημειώματα συμπεριλήφθηκαν κείμενα που δημοσιεύτηκαν την περίοδο 1976-1980.

Στο βιβλίο κρίθηκαν θεσμοί, εκπομπές, νοοτροπίες, πολιτιστικά θέματα. Συζητήθηκαν πλευρές του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού και αναλύθηκαν θέματα που τότε άρχισαν να συζητιόνταν στον ελληνικό χώρο: Ταινίες Καράτε, Επιστημονική φαντασία κ.λπ. Οι σελίδες του βιβλίου μπορεί να διαβαστούν, αφού συγχωρέσουν οι αναγνώστες τους τον συγγραφέα τους για τη δημοσιογραφική του γλώσσα και αγνοήσουν την ισοπεδωτική φρασεολογία και τον μανιχαϊσμό που κάποτε αναφαίνεται . Πάντως τα τυπογραφικά σφάλματα του βιβλίου είναι ασύγγνωστα.

Οι Ιστορίες αγάπης

ήταν ένα βιβλίο-περιοδικό. Όπως αναφέρει και η εισαγωγή του, μετά την ακύρωση του περιοδικού που σχεδιάζαμε με μια ομάδα, πήρα τις συνεργασίες μου που προορίζονταν για το περιοδικό και με διάφορα άλλα κείμενα δημιουργήθηκε αυτή η έκδοση. Πολλά από τα περιεχόμενα είναι πρόχειρα δημοσιογραφικά κείμενα, χωρίς σημασία (π.χ. άρθρα και αρθρίδια για το περιβάλλον, ειδικά στις σελίδες 112-114 κ.λπ.). Αν έβγαζα αυτό το βιβλίο-περιοδικό ένα χρόνο μετά δεν θα διανοούμουν καν να τα συμπεριλάβω. Η γλώσσα του πιο προσεγμένη από την προηγούμενη έκδοση με τα Κριτικά σημειώματα, όμως και εδώ με έκδηλη την προχειρογραφία και τη δημοσιογραφική νοοτροπία, πολλές φορές απαράδεκτη. Όμως ο γέγονε γέγονε. Η έκδοση έβαλε αρκετά θέματα για συζήτηση (Κόμικς, Κίνημα για την απελευθέρωση της γεροντικής ηλικίας, Η μούμια του Λένιν, Το τέλος της μικρής μας λογοτεχνίας, Υμένες και καταστολή κ.λπ.) κυρίως άσκησε κριτική σε διάφορες εκδηλώσεις και νοοτροπίες της κυπριακής παραδοσιακής αριστεράς. Τότε η κριτική του ΑΚΕΛ ήταν σπάνιο φαινόμενο στους ιδεολογικούς χώρους όπου βρισκόμουν.

Ταυτόχρονα όμως έχει σε μερικά σημεία τις ισοπεδωτικές τοποθετήσεις: Αναπαράγοντας τις σχηματικές οριοθετήσεις και πρακτικές της τότε πολιτικής μου ένταξης γράφει για την αστική τάξη που θα χτυπήσει τον χώρο της αριστεράς [!!!](σ. 31), θεωρεί ως βασικό την ανάληψη του αγώνα από τις “προοδευτικές δυνάμεις”[!!!] (σ. 50) και όχι από τους συνειδητούς και προβληματιζόμενους και εν εγρηγόρσει πολίτες και συσπειρώσεις, παραπέμπει σε στίχους άλλου ποιητή που μιλά για τον μόχθο του εργάτη και την οργή του καταπιεσμένου σε νότο και βορρά που θα απελευθερώσουν το Πενταδάκτυλο, [!!!] (σ. 77), μιλά για τις άρχουσες τάξεις που θέλουν να οξύνουν τον εθνικισμό και τον σοβινισμό ανάμεσα στους λαούς και όχι για υποχωρητική και άνευρη Ελλάδα από τη μια και φανατική και διεκδικούσα, παραβιάζοντας κάθε έννοια δικαίου, Τουρκία από την άλλη (σ. 90). Με φρίκη ανακαλύπτω ακόμη και μια μικρή αναφορά που θεωρεί ότι μπορεί να γίνει δεκτή και η πορεία προς τη φωνητική ορθογραφία (είναι αλήθεια ότι μιλά για φωνητική ορθογραφία αν όλοι οι λαοί προσχωρήσουν σ’ αυτήν. Όχι, και όλοι να προσχωρήσουν  δηλώνω υποστηρικτής της ιστορικής ορθογραφίας για την ελληνική γλώσσα).

Φυσικά τα προαναφερθέντα είναι μερικά απλώς σημεία σε ένα βιβλίο 128 σελίδων. Μιλάμε για πεντέξι, αχώνευτες σήμερα, παραγράφους. Νιώθω ότι την περίοδο που κυκλοφόρησε το βιβλίο ο γράφων είχε συνειδητοποιήσει πλήρως την εθνική διάσταση του Κυπριακού, ότι η κινητήριος δύναμή του ήταν η πάλη του θανατόπνοου τουρκικού επεκτατισμού για κατάληψη και έλεγχο της Κύπρου από τη μία πλευρά και από την άλλη  οι δυνάμεις αγώνα που διέθετε και είχε ο ελληνισμός. Σ’ αυτό το μεταίχμιο ο γράφων άφησε και τέτοια άρθρα να συμπεριληφθούν, ίσως δεν ήταν εντελώς έτοιμος να ξεκαθαρίσει όπως έγινε με το βιβλίο Για την εθνική ολοκλήρωση την Αυτοδιάθεση Ένωση, ενάμιση χρόνο αργότερα και ήθελε να αποδείξει (όπως είπαμε: μεταιχμιακή εποχή) ότι λέω κάποιες θέσεις για το κυπριακό που δεν αρέσουν στους παλιούς μου συντρόφους όμως να! στα ίδια κύματα της αριστεράς κινούμαι. Μακάρι να είχα την τόλμη τότε να τα αφαιρέσω και να τα αποκηρύξω.

Εδώ, ας αναφέρω ένα παράδειγμα, από συζήτηση που έγινε δεκαπέντε χρόνια μετά την έκδοση αυτού του βιβλίου (δηλαδή γύρω στο 1996) και αποδεικνύει πόσο η αριστερά ιδεοληψία είχε τότε κατακυριεύσει τους περισσότερους και βλέπαμε το Κυπριακό όχι μέσα από την πραγματικότητα αλλά σύμφωνα με τις ιδεολογικές αγκυλώσεις που είχε η αριστερή στράτευσή μας.

Σε συζήτηση που είχε ο τότε ιδεολογικός μας χώρος, όλοι, σχεδόν, προερχόμενοι από την ανένταχτη αριστερά, μπήκε το θέμα της άφιξης ελληνικής μεραρχίας για την προστασία της Κύπρου. Μερικοί αντιδρούσαν γιατί έβλεπαν επιβράβευση του μιλιταρισμού και του στρατοκρατικού πνεύματος. Όταν τους υποδείχτηκε ότι προηγουμένως συμφώνησαν ότι ο αντικατοχικός και αντιιμπεριαλιστικός αγώνας είναι κοινός και σ’ αυτό το θέμα ο χώρος της Ελλάδας και της Κύπρου είναι ενιαίος απάντησαν ότι οι πολίτες από την Ελλάδα μπορούσαν να έρχονταν στην Κύπρο και να ενταχθούν στην πολιτοφυλακή, στον ένοπλο, δηλαδή, λαό. Μ’ αυτές τις ιδεοληψίες ασχολούμασταν σε ένα νησί φρικιαστικά ανυπεράσπιστο και μόνο, με 43 χιλιάδες τουρκικά κατοχικά στρατεύματα σε επιθετική διάταξη. Φανταστείτε τι γινόταν 15 χρόνια προηγουμένως, όταν γράφονταν τα κείμενα του βιβλίου Ιστορίες αγάπης, πόσο συσσωρευμένη ιδεοληπτική βλακεία υπήρχε. Από όλους μας. Κατά βάθος δεν βλέπαμε πολλοί από μας αυτό που άρμοζε για την προστασία της Κύπρου αλλά αυτό που άρμοζε για την προστασία της ιδεοληψίας μας και της ιδεολογικής καθαρότητάς μας.

Το βιβλίο Για την εθνική ολοκλήρωση την Αυτοδιάθεση Ένωση

έπαιξε βασικό ρόλο με τις μαρτυρίες που παρέθεσε για το αίτημα της Ένωσης, όταν μετά το ’74 έγινε η επέλαση όλων των νεοκυπριακών κύκλων και του ξένου παράγοντα εναντίον της ιστορικής πραγματικότητας και της ιστορικής μνήμης του Κυπριακού Ελληνισμού, όταν η Ιστορία άρχισε να ξαναγράφεται και να προσαρμόζεται σύμφωνα με την τρέχουσα τότε πολιτική γραμμή, όταν γεγονότα που θύμιζαν τον εφιαλτικό κόσμο του 1984 του Όργουελ άρχισαν να συμβαίνουν στο νησί της Αφροδίτης. Καίριο το βιβλίο και χρήσιμο με την ιστορική ανθολόγηση για το αίτημα της Αυτοδιάθεσης-Ένωσης, τόλμησε, μέσα στην πιο σκληρή εποχή, να θυμίσει το θεμελιώδες αίτημα της κυπριακής Ιστορίας και να βάλει προς συζήτηση ξανά το αίτημα της απελευθέρωσης-αυτοδιάθεσης-ένωσης. Ακόμη πρόσφερε μια εισαγωγή για το κυπριακό καθώς και για την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα του νησιού των πρώτων μεταεισβολικών χρόνων. Υπογράφω και τώρα το βιβλίο αυτό, απλώς αισθάνομαι την ανάγκη να τονίσω ότι σήμερα θα ήθελα πιο συμπυκνωμένα κάποια τμήματα της εισαγωγής καθώς και τη συμπερίληψη μερικών, δευτερευουσών συνήθως, παραμέτρων.

Για τη μικρή έκδοση Η Κάθαρση:

Όταν παραγερνούσε κάποιο από τα στελέχη του, το ΑΚΕΛ καλούσε μια συγκέντρωση και σε τιμητική εκδήλωση τού έδιδε ένα κεφάλι του Λένιν. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να πάει σπίτι του. Οι Ακελικοί σκηνοθέτες, που δεν πρόκειται να βγάλουν μια ταινία σόι αν δεν διανοηθούν για τη νοοτροπία και την ιστορία τού ιδεολογικού τους χώρου, δεν έχουν αναφερθεί ποτέ στα κεφάλια του Λένιν, που έχουν γεμίσει τα ντουλάπια της Κύπρου (όταν συνάδελφοί τους, στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, και πριν καταρρεύσει αυτός, μίλησαν για παρόμοια και  άλλα σχετικά θέματα).  Πάντως η  Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, στην εφημερίδα Χαραυγή ο Λένιν, που αναφερόταν κάθε λίγο και λιγάκι, έχει εξαφανιστεί, όμως το ΑΚΕΛ προχωρεί και εδραιώνεται. Η διαχείριση του θέματος της Κάθαρσης επεξηγεί κάποια πράγματα για τη συνέχιση της εμβέλειάς του.

Το ΑΚΕΛ δεν χτυπά ποτέ το χέρι του στο καρφί. Ενώ είχε πάρει, από το 1974, την απόφαση για αποδοχή των κατοχικών δεδομένων, για μια λύση του Κυπριακού που θα τα νομιμοποιούσε, δεν μπορούσε να το πει αυτό και να το εκφράσει. Έπρεπε να εφευρεθούν άλλα κόλπα, για παραπλάνηση και αναπλήρωση της διάθεσης του κόσμου για θυσίες και αγώνα επιστροφής.

Το αίτημα της Κάθαρσης οικοδόμησε την πολιτική σκέψη, συμπεριφορά και πολιτική ρητορική για είκοσι, περίπου, χρόνια Η ξεκάθαρη στάση, ότι το μόνο που επιζητούσε η κυπριακή ηγεσία ήταν ο διακανονισμός μιας λύσης με αποδοχή των κατοχικών δεδομένων, θα λειτουργούσε ανατρεπτικά μέσα στις συνθήκες της εποχής εκείνης, με τα κολοσσιαία και εκρηκτικά συναισθήματα που προκάλεσε η εισβολή και η κατοχή. Ήταν αναγκαίο να δώσουν κάτι στο κοινό τους, να φαίνεται ότι παλεύουν, αγωνίζονται, ότι το κίνημα καταγάγει μικρές και μεγάλες νίκες εναντίον του εσωτερικού εχθρού, ότι κάποιοι  στόχοι επιτυγχάνονται.

Ο τουρκικός επεκτατισμός, η εισβολή και η κατοχή μπήκαν στο περιθώριο και από τους προωθητές του αιτήματος της κάθαρσης και από τους αντίπαλούς τους στο ΔΗΣΥ, που αποδεχόμενος και εκείνος τα κατοχικά δεδομένα, είχε και κείνος κάτι να απασχολείται, όχι για την αντιμετώπιση του τουρκικού επεκτατισμού αλλά για να προστατεύσει μέλη του ή να αντιταχθεί γενικά στη ένταση του αιτήματος για κάθαρση.

Το βιβλίο για την κάθαρση δεν είναι παρά σημειώσεις, χαλαρές και δημοσιογραφικές,  για ένα σημαντικό θέμα της τότε πολιτικής πρακτικής, το κυριότερο για τη δημιουργία αποπροσανατολισμού.

Το αίτημα της κάθαρσης εδραίωνε και κληρονομικά τον διπολισμό, όταν διακηρύχτηκε ότι τα παιδιά των πραξικοπηματιών δεν δικαιούνται υποτροφίας. Δίδασκα τότε στα σχολεία και η εικόνα που υπήρχε για μένα ήταν ότι βρισκόμουν γενικά κοντά στο χώρο της ΕΔΕΚ και στις ευρύτερες “προοδευτικές” δυνάμεις. Και μόνον η σκέψη ότι κάποιος μαθητής μου, που ο πατέρας του ήταν  στο στρατόπεδο των γριβικών, της ΕΟΚΑ Β’ ή ήταν απλώς αντιμακαριακός (μιλάμε για ένα μεγάλο ποσοστό πληθυσμού στο οποίο είχαν φορτωθεί όλες οι ενοχές για τις εξελίξεις του Κυπριακού), θα με έβλεπε, εμένα τον καθηγητή του, ως μέρος ενός μηχανισμού που θα τον περιθωριοποιούσε, θα τον τιμωρούσε, θα τον αντιμετώπιζε χωρίς ισοτιμία, μου προκαλούσε σκοτοδίνη. Ένιωσα ναυτία, μόλις το άκουσα σκέφτηκα να κατέλθω σε απεργία πείνας έξω από το Υπουργείο Παιδείας, μέχρι να ανακληθεί αυτή η δήλωση. Εν τέλει έγραψα ένα άρθρο με τίτλο «Η πορεία και η απορία μου» καταγγέλλοντας αυτή τη νοοτροπία. Το άρθρο αυτό, που αναδημοσιεύεται στο βιβλιαράκι για την Κάθαρση, πρωτοδημοσιεύτηκε εξ ολοκλήρου μόνο στη Σημερινή, το 1982.

Δέκα χρόνια μετά, συνάντησα ανθρώπους που το θυμούνταν αυτό το άρθρο και άλλους που το είχαν φυλαγμένο ακόμη.

Το βιβλιαράκι για την Κάθαρση χρειάζεται κάποια συμπύκνωση, καθώς και την προσθήκη μερικών παραμέτρων, που διατυπώθηκαν αργότερα σε άλλα άρθρα. Όμως υπογράφω και σήμερα το κείμενό του.

Η καταπίεση της ελληνικής γλώσσας στην Κύπρο.

Αυτό το βιβλιαράκι, που γράφτηκε το 1986, αποτυπώνει με νηφαλιότητα μαρτυρίες και θεωρητικές προσεγγίσεις για τη γλωσσική πραγματικότητα της τότε εποχής. Ο εκδότης όμως προτίμησε να ακυρώσει το εξώφυλλο που του απέστειλα με την καίρια, ευσύνοπτη και συμβολική εικόνα της σελίδας 56 [=Diverted traffic] δημιουργώντας ένα άλλο εξώφυλλο με κραυγαλέα σήμανση.

ΩΣ ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ. Απολογισμός, αναθεωρήσεις και αποχαιρετισμοί

Α. Αυτή την περίοδο διάβασα ξανά τα, κατ’ εμένα, 21 καλύτερα βιβλία της ανθρώπινης ιστορίας. Τα καταγράφω χωρίς εσωτερική αξιολογική κρίση.

1. Ομήρου, Ιλιάς
2. Ομήρου, Οδύσσεια
3. Καινή Διαθήκη
4. Παλαιά Διαθήκη
5. Ηράκλειτος, Περί Φύσεως
6. Το έπος του Γκιλκαμές
7. Δάντης, Θεία Κωμωδία
8. Θερβάντες, Δον Κιχώτης
9. Αισχύλου, Προμηθεύς δεσμώτης
10. Ευριπίδου, Μήδεια
11. Σοφοκλέους, Οιδίπους Τύραννος
12. Δημοτικά τραγούδια
13. Σαίξπηρ, Άμλετ
14. Γκαίτε, Φάουστ
15. Ντοστογιέφσκυ, Έγκλημα και τιμωρία
16. Έλιοτ, Έρημη χώρα
17. Τζόυς, Οδυσσέας
18. Προυστ, Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο
19. Σολωμός
20. Κάλβος
21. Καβάφης

Β. Ακόμη, αυτή την περίοδο, παρακολούθησα ξανά τις, κατ’ εμένα, σημαντικότερες  ταινίες της παγκόσμιας παραγωγής. Τις παραθέτω με χρονολογική τάξη (σε παρένθεση, μερικά άλλα αξιόλογα έργα των αναφερόμενων σκηνοθετών):

1916. Γκρίφιθ, Η μισαλλοδοξία

1925. Σ. Αϊζενστάιν, Θωρηκτό Ποτέμκιν (Ιβάν ο Τρομερός)

1926. Φριτς Λανγκ, Μητρόπολις (Μ, Έχω δικαίωμα να ζήσω[=You only live once])

1933. Ζαν Βιγκό, Διαγωγή μηδέν ( Η Αταλάντη)

1936. Τσάρλι Τσάπλιν, Μοντέρνοι καιροί (Ο κύριος Βερντού)

1939. Ζαν Ρενουάρ, Ο κανόνας του παιγνιδιού

1941. Όρσον Ουέλς, Ο Πολίτης Καίην

1950, Μπίλι Γουάιλντερ, Η λεωφόρος της Δύσεως

1954. Ακίρα Κουροσάβα, Οι επτά Σαμουράι (Ρασομόν, Η γειτονιά των καταφρονεμένων, Ραν)

1957. Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, Άγριες φράουλες (Φάνυ και Αλέξανδρος)

1959.Ζαν Λυκ Γκοντάρ, Με κομμένη την ανάσα (Η περιφρόνηση, Αλφαβίλ)

1960. Άλφρεντ Χίτσκοκ, Ψυχώ (Rear Window)

1961. Λ. Μπουνιουέλ, Βιριδιάνα (Ο εξολοθρευτής άγγελος)

1968. Στάνλεϊ Κιούμπρικ, 2001: Οδύσσεια του διαστήματος (Σπάρτακος, Η λάμψη, S.O.S. Πεντάγωνο καλεί Μόσχα)

1969. Σαμ Πέκινπα, Η Άγρια συμμορία (Φέρτε μου το κεφάλι του Αλφρέντο Γκαρσία, Αδέσποτα σκυλιά)

1972. Φ. Φ. Κόπολα, Νονός (Αποκάλυψη τώρα, Νονός ΙΙΙ)

1982. Ρ. Σκοτ, Μπλέιντ Ράννερ

1984. Σ. Λεόνε, Κάποτε στην Αμερική (Ο καλός ο  κακός και ο άσχημος)

1989-90. Κ. Κισλόφσκι, Δεκάλογος (Η μπλε ταινία, Η άσπρη ταινία, Η κόκκινη ταινία)

1994. Κ. Ταραντίνο, Pulp Fiction

2007. Αδελφοί Κοέν, Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους

Γ. Ξαναδιάβασα όλα τα βιβλία που τύπωσα, για να καταγράψω σημερινές αντιθέσεις, συμπληρώσεις, απορρίψεις και αναθεωρήσεις επί του περιεχομένου τους, όπως εμφαίνεται στο κείμενο που θα αναρτήθηκε ήδη στο ιστολόγιο.

Λοιπόν, παίδες! Η εποχή αυτή είναι μεταιχμιακή.

α) Τέλειωσα τη θεώρηση των παλιών και νέων βιβλίων μου και την αυτοαξιολόγηση,

β) ξαναδιάβασα τα, κατ’ εμένα, 21 καλύτερα βιβλία της ανθρωπότητας,

γ) είδα ξανά τις 21, κατ’ εμένα, καλύτερες ταινίες της παγκόσμιας παραγωγής,

δ) έγραψα το κείμενο “Η κηδεία μου”, με τις σχετικές επιθυμίες,

ε) έγραψα τη διαθήκη μου σε συνεργασία με δικηγορικό γραφείο,

στ) συναντήθηκα με τους:  Γεώργιο Τριλλίδη και Στέφανο Σταυρίδη και συζητήσαμε τα της πεζογραφίας, εγώ αισθανόμουν ότι παρέδιδα σε νεώτερους  τη σκυτάλη την πεζογραφική, ακόμη συναντήθηκα με τον δάσκαλο Γιάννη Ρουσιά με τον οποίο διαπιστώσαμε ξανά ότι δεν υπάρχει απάντηση στο αρχετυπικό ερώτημα.

Από δω και να πάει τα πράγματα είναι απλά: Με σώζει λίγη καλή δουλειά και πολλή χαρούμενη πλάκα, ο σαρκασμός και το χιούμορ.

Η Κίνα πίσω από το [σατ]ανανικό σχέδιο;

Καινούρια στοιχεία και δεδομένα, καθώς και κινήσεις μεταφοράς και εγκατάστασης Κινέζων πολιτών σε όλες τις χώρες του κόσμου, που πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια, υποδεικνύουν ότι το σχέδιο Ανάν αποτελεί μεγάλο πια πλεονέκτημα στα σχέδια της Κίνας για παγκόσμια κυριαρχία.

Σύμφωνα με το σχέδιο Ανάν, το 18% του πληθυσμού που αποτελεί την αναλογία των Τουρκοκυπρίων στη συνολική κυπριακή κοινωνία, θα είχε πολιτική ισοτιμία, θα είχε, ως ξεχωριστό εθνικό μόρφωμα, λόγο και δικαίωμα βέτο σε όλα καθώς και συμπρόεδρο, μα, ακόμη, ξεχωριστή εδαφική περιοχή.

Με τα δεδομένα αυτά σημαίνει ότι αν μεταφερθούν στην Ευρώπη, Αφρική και Αμερική 160, περίπου, εκατομμύρια Κινέζων για κάθε ήπειρο και στην Αυστραλία άλλα 4 εκατομμύρια περίπου, θα έχουμε σε όλες τις χώρες των τεσσάρων αυτών ηπείρων της γης μια κινεζική παρουσία που θα ξεπερνά το 18%. Το σύνολο των Κινέζων που πρέπει να μεταφερθούν ανέρχεται σε 484 εκατομμύρια (160+160+160+4) και θα παραμείνουν στην Κίνα τα υπόλοιπα 990 εκατομμύρια για τον έλεγχο της Ασίας.

Η Κίνα είναι εύκολο, με βάση το σχέδιο Ανάν, να ζητήσει παρόμοια εφαρμογή. Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε χώρα της γης θα υπάρχει Κινέζος συμπρόεδρος, και η κινεζική παρουσία του 18% θα έχει δικαίωμα λόγου για κάθε απόφαση καθώς και δικαίωμα για βέτο, δικαίωμα πλήρους συγκυριαρχίας.

Η παγκόσμια επικυριαρχία της Κίνας  σε όλο τον πλανήτη είναι το αμέσως αναμενόμενο. Μήπως, λοιπόν, πίσω από την αγγλοαμερικανική και τουρκική συνωμοτική διαδικασία πρέπει να αναζητήσουμε κάτι βαθύτερο: την κινεζική σύνδεση-διαπλοκή για την επιβολή του σχεδίου Ανάν;

Σ. Ερυθροτερμινθεύς

ΔΕΚΑ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ

Το Ιστολόγιο θα συμπληρώσει σήμερα  τις 10 000 επισκέψεις. Μέσα σε έξι (και κάτι)  μήνες. Κατ’ ακρίβεια πήρε τα πάνω του τους τελευταίους τρεις μήνες αφού στην αρχή είχε 300 επισκέψεις τον πρώτο μήνα, 300 τον δεύτερο και 600 τον τρίτο. Σήμερα, με κρατούν δυο πράγματα: το Ιστολόγιο και η πεζογραφική δουλειά. Τίποτε άλλο.

Χάριτας οφείλω στον Φοίβο Σταυρίδη που με κατεύθυνε στη δημιουργία του Ιστολογίου. Περνούσα μια περίοδο απραξίας και κατάθλιψης και όταν του μίλησα γι’ αυτό, με συμβούλευσε:

-Όπως σε γνωρίζω, σε σένα ταιριάζει ένα ιστολόγιο. Τα κείμενα που θα ανεβάζεις, τα σχόλια των αναγνωστών σου, οι απαντήσεις που θα τους δώσεις, θα σε βοηθήσουν. Μόνο να βλέπεις κάθε μέρα τον αριθμό των επισκεπτών θα βρεις σ’ αυτό μεγάλο ενδιαφέρον και θα ξεφύγεις.

Δεν ήξερα μέχρι τότε τι σημαίνει επακριβώς ιστολόγιο, τις δυνατότητες και τον τρόπο διαχείρισής του. Φώναξα τον Αχιλλέα και του ζήτησα να φτιάξει ένα. Σε δυο λεπτά αυτός το δημιούργησε και ανέβασε ακόμη και δέκα παλιά μου άρθρα.

-Δηλαδή έχω πια δικό μου ιστολόγιο; τον ρώτησα.

-Ναι, έχεις μπλογκ και τώρα οποιοσδήποτε, στην Αυστραλία, στη Νέα Υόρκη, στη Θεσσαλονίκη και στη Λάρνακα, μπορεί να το επισκεφτεί και να δει τα κείμενά σου, να τα σχολιάσει.

Ιδού, λοιπόν, που η καλή συμβουλή φτάνει στην ώρα της. Και μια που ανέφερα ότι εκτός από το ιστολόγιο με συνέχει και η πεζογραφική δουλειά αξίζει να αναφέρω και τη σχετική συμβουλή γι’ αυτή την ασχολία. Και σ’ αυτό το θέμα χάριτας οφείλω στον Νάσο Βαγενά. Του είχα δώσει, με την έπαρση που σου δίνει η ιδιότητα του ποιητή, τυπωμένα και ανέκδοτα ποιήματά μου, για να μου πει τη γνώμη του, και μου μίλησε ευθαρσώς.

-Είσαι πληθωρικός άνθρωπος και δύσκολα αποδέχεσαι τη συμπύκνωση και την έλλειψη κάθε περιττού, που χαρακτηρίζει την καλή ποίηση. Όμως αυτό που για τον ένα χώρο της τέχνης είναι βαρίδι και πλην, στον άλλο χώρο αποτελεί πλεονέκτημα και συν. Ο πληθωρισμός σου μπορεί, στην πεζογραφία, να φέρει εξαιρετικά αποτελέσματα.

Τον άκουσα και στράφηκα μετά μανίας στην πεζογραφική δουλειά. Είναι αλήθεια ότι την ίδια εποχή είχα στείλει με περηφάνια και έπαρση στον Κεχαγιόγλου το πρώτο μου βιβλίο Τα ποιήματα της Μαριάννας (εκδομένο πριν μερικά χρόνια), που μου έγραψε: “Πήρα τα ποιήματά σου και χαιρετίζω τον πεζογράφο”. Μιλάμε για πραγματική σφαγή, αλλά με βαμβάκι και με ειλικρίνεια που σου ανοίγει ορίζοντες.

Σήμερα, βλέποντας τα παλιά ποιήματά μου αντιλαμβάνομαι ότι αποτελούν προδιαθέσεις και προκαταθέσεις για το είδος των μικρών πεζογραφικών συμπυκνώσεων, αυτό το είδος που δουλεύω έντονα τα τελευταία χρόνια. Έτσι από όλο τον αριθμό των παλιών μου ποιητικών καταθέσεων τα περισσότερα πέρασαν στην πεζογραφική δουλειά, γι’ αυτό και έχουν μείνει πολύ λίγα που τα δέχομαι ως ποιήματα, ο φάκελος με τα ποιητικά μου “άπαντα” περιλαμβάνει πέντε, μόνο, ποιήματα. Είναι καλός αριθμός, πιστεύω, μέσα σε τριάντα χρόνια δουλειάς.

Ιστολόγιο, λοιπόν, και πεζογραφία. Και καλή χρονιά στους επισκέπτες-αναγνώστες του Ιστολογίου.

ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

“Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου”. Από τα πρώτα και πιο ωραία μαθήματα της ελληνικής φιλοσοφίας, από τα πιο διεισδυτικά, καίρια και ευσύνοπτα. Προσωπικά αυτό το απόφθεγμα με καθόρισε. Και με βοήθησε να αποφύγω πολλές και διάφορες ανοησίες. Μα και μέσα στην οικογενειακή παράδοση, ανάμεσα στους στενούς συγγενείς μου και τους ανθρώπους που αποτελούσαν το σόι  και την κοινότητα όπου μεγάλωσα, αλλά και μέσα στην ευρύτερη ελληνική λαϊκή παράδοση, ήταν διάχυτη αυτή η πεποίθηση, χωρίς απευθείας γνώσεις από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία.  Στους κόλπους αυτής της ομάδας υπήρχε ο σεβασμός στο θέμα του θανάτου, ο σεβασμός στον νεκρό, η επιπόλαια αναφορά για τον θάνατο εθεωρείτο ότι ήταν κουβέντα  “εν ου παικτοίς”. Κι όταν έλεγαν ας αξιωθώ κάτι κι ας πεθάνω αναφέρονταν σε ένα σημαντικό θέμα για το οποίο ήταν έτοιμοι να καταβάλουν το υπέρτατο τίμημα, κι όταν έλεγαν να δω κάτι (ή να μου συμβεί κάτι) πριν πεθάνω αναφέρονταν σε κάτι μοναδικό, σε κάποιο στενό τους πρόσωπο ξενιτεμένο ή σε κάποιο  μακρινό προσκήνυμα.

Αν τελευταία άρχισα να μιλώ για το θέμα του θανάτου με άλλο τρόπο είναι γιατί με εκνευρίζει αυτή η ηλίθια αμερικανική μόδα: 100 ταινίες που πρέπει να δεις πριν πεθάνεις, 100 βιβλία που πρέπει να διαβάσεις πριν πεθάνεις, 100 μέρη που πρέπει να επισκεφτείς πριν πεθάνεις, 100 συνταγές που πρέπει να γευτείς πριν πεθάνεις. Έχω μπροστά μου ένα βιβλίο 100 gangster movies you must see before you die. Πρώτη ενόχληση αυτό το: you must see, όπως και τα παρόμοια στα άλλα σχετικά βιβλία: you must read, you must visit. Αυτή η έννοια της εντολής, του διατεταγμένου. Όχι πρόταση, δηλαδή τα, κατά τον υπεύθυνο της έκδοσης,  καλύτερα φιλμ αυτού του είδους -πρόταση που υπόκειται σε έλεγχο και κρίση, αλλά διαταγή: you must. Όμως το χειρότερο, αυτό που  σπάει νεύρα, είναι το: before you die. Γιατί αυτός ο  άχρηστος χρονικός καθορισμός; Υπάρχει περίπτωση να δω αυτές τις ταινίες μετά τον θάνατό μου;

Γιατί όχι το απλό: Οι 100 γκαγκστερικές ταινίες που πρέπει να δεις. Ορθότερα: Οι 100 καλύτερες γκαγκστερικές ταινίες, ως πρόταση, πάντα, που όπως είπαμε θα ελεγχθεί και θα κριθεί από τον αναγνώστη.

Έτσι αυτό το «πρέπει να δεις» δίπλα από το «προτού πεθάνεις» παίρνει την έννοια της θρησκευτικής αναπλήρωσης. Καταναλώνοντας αυτά που ορίζουν και διατάζουν τα προαναφερθέντα βιβλία και οι σχετικές εκπομπές, αισθάνεσαι ότι με τον θάνατό σου, στην επιζητούμενη «καλήν απολογίαν», την «επί του φοβερού βήματος», θα είσαι έτοιμος και σεσωσμένος: Τα είδα αυτά τα φιλμ, δοκίμασα αυτές τις συνταγές, επισκέφτηκα αυτά τα μέρη, με άλλα λόγια έδωσα τον αγώνα τον καλόν, τις εντολές τετήρηκα, δώστε μου το στεφάνι της ανταμοιβής.

Οι Αμερικανοί, που ξέρουν να δημιουργούν την αποβλάκωση η οποία προωθεί καλύτερα ένα προϊόν,  έχουν συμπιέσει σε ένα πακέτο: τη διαφήμιση, τον θάνατο και τη θρησκευτική αίσθηση. Πρόκειται για πρωτοφανή αθλιότητα στην οποία ο θάνατος γίνεται εύρημα κατανάλωσης, προώθησης μιας σειράς πολλών αντικειμένων και ταξιδιών, η υπόμνηση του θανάτου δεν είναι για περισυλλογή και φιλοσοφία αλλά για να προωθηθεί το “προϊόν” ως θρησκευτικό παραπλήρωμα.

Πώς θα αντιμετωπίσεις αυτή την αθλιότητα που αποκτά ρυθμούς φρενήρους μόδας; Μήπως στην αμερικανική ανοησία και επιπολαιότητα θα απαντήσεις με ανάλογη ανοησία, για να σε αφήσουν ήσυχο; Όπως ένας φίλος, παρόμοια με μένα νευριασμένος,  όταν κάποιος τον ρώτησε αν ταξίδεψε σε κάποιος μέρος;:

–Πήγες εκεί; Είναι ένα μέρος που συμπεριλαμβάνεται στα 100 μέρη που πρέπει να δεις πριν πεθάνεις.

–Μα εγώ δεν πρόκειται να πεθάνω, απάντησε.

Φονιάδες των λαών Αμερικάνοι.