ΚΥΠΡΙΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΒΙΕΤΙΚΑ ΚΑΘΕΣΤΩΤΑ

(Ένα παλιό κείμενο, του 2007, που θέτει κάποια ερωτήματα και ζητά κάποιες απαντήσεις)

Η ταινία «Η ζωές των άλλων», που προβάλλεται αυτή την  εβδομάδα στη Λευκωσία, επανέφερε το ζοφερό κλίμα των σοβιετικών καθεστώτων, με την καταπίεση, τους κατασταλτικούς μηχανισμούς, την παρακολούθηση της ιδιωτικής ζωής των πολιτών, τους εκβιασμούς και το κουρέλιασμα της αξιοπρέπειάς τους. Καταθλιπτικό και πικρό έργο της Γερμανίας, ένα πολιτικό δράμα της σκοτεινής περιόδου λίγο πριν από την κατάρρευση  του τείχους του Βερολίνου.

Η παρακολούθηση του έργου επανέφερε στην επιφάνεια ένα σημαντικό κυπρολογικό ερώτημα. Πώς βίωσαν στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ την κατάσταση αυτή οι χιλιάδες των Κυπρίων φοιτητών που σπούδαζαν εκεί;

Η κυπριακή ιστοριογραφία και κοινωνιολογία δεν έχει στραφεί στο θέμα αυτό. Και ενώ έχουμε τον τελευταίο καιρό αρκετές μελέτες για τις κυπριακές παροικίες στο εξωτερικό, για τη δραστηριότητα των Κυπρίων στις φοιτητικές και άλλες ενώσεις σε διάφορες χώρες και ενώ συνεχώς δημοσιεύονται κυπρολογικά έγγραφα από τα αγγλικά και άλλα αρχεία όμως δεν έχουμε ακόμη μαρτυρίες και μελέτες για τη στάση, τη συμπεριφορά, τις ενέργειες και την ιδεολογική πρακτική των Κυπρίων φοιτητών στα φιλοσοβιετικά καθεστώτα. Ουδείς, εξ όσων γνωρίζω, μελετητής ή δημοσιογράφος  πήγε για αναδίφηση και έρευνα στα αρχεία της Στάζι και άλλων μηχανισμών του σοβιετικού στρατοπέδου για να εντοπίσει πληροφορίες και υλικό που σχετίζεται με την Κύπρο.

Πώς ήταν λοιπόν η ζωή των Κυπρίων φοιτητών στις χώρες του πρώην ανατολικού στρατοπέδου. Κράτησαν κριτική στάση απέναντι στην καταπίεση και τους κατασταλτικούς μηχανισμούς αυτών των χωρών, διαχώρισαν τη θέση τους ή τα δημοσιεύματα τους και οι αναφορές τους στα φοιτητικά τους έντυπα και στις εκδηλώσεις τους ήταν ένας ύμνος για τα καθεστώτα αυτά. Κατανόησαν τον πόνο των λαών και συμπαραστάθηκαν στους αγώνες τους, στην έμπρακτη ή συμβολική  αντίστασή τους, ή συναινούσαν στην καταπίεση και υποστήριζαν την καταστολή των ελευθεριών του λαού που τους φιλοξενούσε. Το χειρότερο: Μήπως ενίσχυσαν την καταπίεση και εντάχθηκαν στους μηχανισμούς καταστολής των καθεστώτων αυτών, δίνοντας πληροφορίες για τους συμφοιτητές τους ή για τους πολίτες της χώρας που σπούδαζαν; Υπάρχουν τεκμήρια, έγγραφα και αναφορές που το τεκμηριώνουν αυτό; Ενδεικτικά αναφέρω ότι τακτικά δημοσιεύονται κείμενα για τη στάση των Κυπρίων φοιτητών που φοιτούσαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο της απριλιανής δικτατορίας, με νέα στοιχεία για τη συμβολή τους στον αντιδικτατορικό αγώνα ή ακόμη για περιπτώσεις που ενίσχυσαν τη Χούντα, ή άλλες μαρτυρίες για το πως βίωσαν τη δικτατορική καταπίεση. Γιατί δεν δημοσιεύονται ανάλογα κείμενα για τους Κύπριους φοιτητές που σπούδαζαν στις χώρες του σταλινικού παραδείσου;

Μας ενδιαφέρει το θέμα αυτό και για την κατανόηση των κυπριακών εξελίξεων, για τη στάση αυτών των ανθρώπων στα δρώμενα του κυπριακού χώρου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην κατανόηση των ρευμάτων και ομαδοποιήσεων στο ΠΑΣΟΚ συνέβαλαν πολύ μελέτες και άρθρα που υπεδείκνυαν ότι μια τάση στο κόμμα αυτό, οι λεγόμενοι Γερμανοί,  προερχόταν από ανθρώπους που κατά τη διάρκεια της δικτατορίας είχαν σφυρηλατήσει τους συνεκτικούς δεσμούς τους στα δυτικογερμανικά πανεπιστήμια, στην κοινή αντιδικτατορική πρακτική και τις πολιτικές αναζητήσεις αυτής της περιόδου. Μα και στους χώρους των πανεπιστημίων βλέπουμε τάσεις και ροπές, ακόμη και εύνοια στις τοποθετήσεις και ανελίξεις,  από ομαδοποιημένα σύνολα που προέρχονται από συγκεκριμένα πανεπιστήμια και χώρες.

Μήπως λοιπόν υπήρχαν ομάδες Κυπρίων φοιτητών που έδρασαν με ζήλο και  υπέρ των φιλοσοβιετικών καθεστώτων, συνήργησαν στην καταπίεση και έχουν αποκτήσει, μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, «δεσμούς ενοχής», συνεπακόλουθα εξακολουθούν να λειτουργούν ως ομάδα με δικούς τους συνεκτικούς ιστούς και ιδιοτελή συμφέροντα που επιβάλλουν αλληλοϋποστήριξη και σύμπλευση; Αν υπάρχει αυτή η ομάδα, ποιοι άλλοι γνωρίζουν για τη δράση τους υπέρ των καταπιεστικών φιλοσοβιετικών καθεστώτων (οι υπηρεσίες της σημερινής Ρωσίας, της Αμερικής και της Γερμανίας, π.χ. που «οικειοποιήθηκαν», μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, τα αρχεία των μυστικών μηχανισμών του;) Δεν γνωρίζω, υποβάλλω ερωτήματα για μελέτη και συζήτηση, ερωτήματα που προκάλεσε η ταινία «Οι ζωές των άλλων».

Η μελέτη του θέματος αυτού θα συντείνει στην κατανόηση στάσεων και συμπεριφορών, θα μας βοηθήσει να φωτίσουμε ένα σημαντικό κεφάλαιο της παρουσίας των Κυπρίων στο εξωτερικό, αλλά και των εξελίξεων στην κυπριακή κοινωνία και εν τέλει θα συμβάλει στην ιστορική αυτογνωσία μας.

Η ταινία «Η ζωές των άλλων» του νεαρού Γερμανού σκηνοθέτη Ντόνερσμαρκ αξιολογήθηκε από την κινηματογραφική κριτική ως πολύ ενδιαφέρουσα και ξεσήκωσε τόσα πολλά θετικά σχόλια, είναι χαρακτηριστικό ότι σάρωσε τα γερμανικά και ευρωπαϊκά βραβεία. Δυστυχώς, κατά την προβολή στον κινηματογράφο «Πάνθεον» υπήρχε πολύ λίγος κόσμος. Κάνω έκκληση για παρακολούθηση, συζήτηση  και κριτική της, από τους ανθρώπους που αγαπούν τον κινηματογράφο. Είναι κρίμα, μέσα σ’ όλα αυτά τα κινηματογραφικά και τηλεοπτικά σκουπίδια που κατακλύζουν την Κύπρο, μια τέτοια ταινία να περάσει απαρατήρητη.