ΠΑΛΙΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΧΑΡΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

Το ποίημα «Νομίσματα», ο Καβάφης το έγραψε το 1920. Το άφησε στο αρχείο του, χωρίς να το δημοσιεύσει όσο ήταν εν ζωή. Το γνωρίσαμε από την έκδοση Καβάφη, Ανέκδοτα ποιήματα (1882-1923) (εκδ. Ίκαρος, 1968), που επιμελήθηκε ο οτρηρός και χαλκέντερος καβαφιστής Γ. Π. Σαββίδης. Ο Καβάφης, λόγιος και βιβλιόφιλος ποιητής, εμπνέεται προφανώς από ένα «σοφό βιβλίον», που αναφέρεται σε θέματα νομισματολογίας. Ο Κυριάκος Ντελόπουλος υποβάλλει ότι ίσως πρόκειται για το βιβλίο του B. Head, Historia Numorum (Oxford, 1911).

Στα ελληνιστικά βασίλεια, που έφταναν μέχρι τη Βακτριανή και ως τους Ινδούς, οι Επίγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου κάποτε έγραφαν διπλές ονομασίες (ελληνικά και ινδικά) στα νομίσματα που έκοβαν, για λόγους πρακτικούς, για λόγους προσέγγισης των λαών του βασιλείου τους και σεβασμού στην τοπική γλώσσα.  Το ποιητικό συναίσθημα δημιουργείται στον ποιητή όταν μεταβαίνει από την ινδική επιγραφή στην ελληνική, που βρίσκεται στην άλλη, την καλή,  μεριά του νομίσματος με τη μορφή του βασιλέως. Παραθέτω το ποίημα:

Νομίσματα

Νομίσματα με ινδικές επιγραφές.
Είναι κραταιοτάτων μοναρχών,
του Εβουκρατιντάζα, του Στρατάγα,
του Μεναντράζα, του Εραμαϊάζα.
Έτσι μας αποδίδει το σοφό βιβλίον,
την ινδική γραφή της μιάς μεριάς των νομισμάτων.
Μα το βιβλίο μας δείχνει και την άλλην
που είναι κιόλας κ’ η καλή μεριά
με την μορφή του βασιλέως. Κ’ εδώ πώς σταματά ευθύς,
πώς συγκινείται ο Γραικός ελληνικά διαβάζοντας,
Ερμαίος, Ευκρατίδης, Στράτων, Μένανδρος.

Γι’ αυτό ήταν σε όλους έντονη η συγκίνησή όταν, από διάφορες ιστοσελίδες και άλλα κείμενα, πληροφορηθήκαμε ότι σε χαρτονόμισμα του σημερινού Αφγανιστάν υπάρχει η εικόνα ενός ελληνικού νομίσματος των Επιγόνων. Που γίνεται εντονότερη όταν διαπιστώνουμε ότι απεικονίζεται ένα από τα νομίσματα που η ελληνική επιγραφή τους συγκίνησε τον ποιητή Καβάφη. Πρόκειται για το τετράδραχμο νόμισμα του βασιλιά Ευκρατίδου  με την ελληνική επιγραφή: ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΥΚΡΑΤΙΔΟΥ. Ο Ευκρατίδης, ο ινδικά αποκαλούμενος Εβουκρατιντάζα, βασιλιάς του ελληνοϊνδικού βασιλείου της Βακτρίας, που κάλυπτε αρκετές εκτάσεις του σημερινού Αφγανιστάν, βασίλευσε από το 166 μέχρι το 145 π.Χ. Κατά τις αρχαίες πηγές ήταν κυβερνήτης χιλίων πόλεων, ίδρυσε μάλιστα ο ίδιος και την πόλη Ευκρατιδία.  Κατά το τελευταίο χρονικό διάστημα της αρχής αυτού «εισήγαγεν ίδιον νομισματικόν  σύστημα», μας πληροφορεί η Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια.

Σήμερα, το νόμισμα αυτό του Ευκρατίδου αποτυπώνεται σε όλα τα αφγανικά χαρτονομίσματα. Ερευνώντας το θέμα διαπίστωσα ότι το τετράδραχμο του Ευκρατίδου με την ελληνική επιγραφή βρίσκεται στο λογότυπο της Κεντρικής Τράπεζας του Αφγανιστάν, η οποία ιδρύθηκε το 1939, με έδρα την Καμπούλ. Γι’ αυτό το νόμισμα εμφανίζεται  στα αφγανικά χαρτονομίσματα ως μέρος του λογοτύπου της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας.

Η ελληνική παρουσία και, ειδικά, η ελληνική γλώσσα στα μακρινά βασίλεια των Επιγόνων των πρώτων αιώνων προ Χριστού, που συγκίνησε τον ποιητή Καβάφη, υπάρχει και σήμερα, ύστερα από δύο χιλιάδες εκατόν πενήντα χρόνια,  στα σύγχρονα χαρτονομίσματα μιας χώρας, το ίδιο μακρινής. Ο αναγνώστης μπορεί να επιβεβαιώσει την απεικόνιση αυτή στα αφγανικά χαρτονομίσματα, επισκεπτόμενος την ιστοσελίδα:

http://numismondo.com/pm/afg/2002/

Η υπόθεση αυτή μπορεί να ανοίξει συζήτηση με πολλές κατευθύνσεις. Πρώτα από όλα, αποτελεί ένδειξη για τη θετική πρόσληψη, εκ μέρους των Αφγανών, της διαπλοκής της Ιστορίας της πατρίδας τους με τον Μεγάλο Αλέξανδρο και τους διαδόχους του, αφού σήμερα αναδεικνύουν και προβάλλουν, στα χαρτονομίσματα των καθημερινών συναλλαγών της χώρας τους, ένα τεκμήριο αυτής της σχέσης, το νόμισμα του Ευκρατίδου.

Ακόμη, στην παλαιότερη -πριν από ενενήντα χρόνια- εποχή, ένας Έλληνας ποιητής στην  Αλεξάνδρεια, διαβάζοντας για την ελληνική επιγραφή σ’ αυτό το νόμισμα, ένιωσε συγκίνηση που επιζήτησε να την εκφράσει σε ποίημα. Σήμερα αν ένας Έλληνας ποιητής ένιωθε την ανάγκη να εκφράσει ανάλογα συναισθήματα συγκίνησης με αφορμή την ελληνική επιγραφή σε σύγχρονο αφγανικό χαρτονόμισμα, θα ελοιδορείτο από τους εν γένει μεταμοντέρνους και τους ιεραπόστολους του πολιτικώς ορθού. Πάντως, ο Καβάφης κέρδισε το στοίχημα της ποίησης.

 

Το τετράδραχμο του βασιλέως Ευκρατίδου. Κυκλοφορούσε πριν από 2150 χρόνια.

 

Το νόμισμα του βασιλέως Ευκρατίδου, που αποτυπώνεται στα σημερινά αφγανικά χαρτονομίσματα.
Βρίσκεται στην εμπρόσθια όψη των χαρτονομισμάτων, στην άνω δεξιά γωνία